Και αμέσως γεννιέται ένα παράξενο ερώτημα. Θα μπορούσαν τα e-book να αντικαταστήσουν τα κανονικά, εκτυπωμένα βιβλία, σημαίνοντας το τέλος τους;
Η προέλευση του χαρτιού
«Η ευαισθητοποίηση του κόσμου σε θέματα περιβάλλοντος έχει επηρεάσει σημαντικά και τον κλάδο της παραγωγής βιβλίων. Ειδικότερα, αλλαγές έχουν συντελεστεί στον τομέα των α’ υλών/υλικών, στη βιομηχανία παραγωγής βιβλίων και στις συνήθεις πρακτικές των εκδόσεων γενικότερα», μας λέει η κα Αρετή Παπατσίμπα, Διευθύντρια Παραγωγής των εκδόσεων Ψυχογιός.
«Σε ό,τι αφορά τις α’ ύλες, λέει η κα Παπατσίμπα, και συγκεκριμένα το χαρτί, σημαντικό ρόλο στην επιλογή και την προμήθειά του πλέον παίζει ο τρόπος παραγωγής του και από πού προέρχεται. Όλο και περισσότεροι εκδότες προμηθεύονται χαρτί από δάση που καλλιεργούνται αποκλειστικά για την παραγωγή χαρτιού, επιλέγουν χαρτί πιστοποιημένο κατά FSC (Forest Stewardship Council), αλλά, πολλές φορές, και ανακυκλωμένο χαρτί. Η σύσταση στα μελάνια των εκτυπώσεων καθώς και σε άλλα υλικά, απαραίτητα για τη λειτουργία των μηχανών, έχει αλλάξει με σκοπό να απαλλαγούν από χημικές ουσίες επιβλαβείς για το περιβάλλον».
Όπως αναφέρει η κα Παπατσίμπα των εκδόσεων Ψυχογιός, οι βιομηχανίες παραγωγής βιβλίων, και ειδικά τα μεγάλα τυπογραφεία, επενδύουν όλο και περισσότερο στην ‘πράσινη ενέργεια’ για να καλύπτουν τις ανάγκες τους καθώς και σε τεχνολογίες μείωσης του αποτυπώματος άνθρακα. Τέλος, η φιλοσοφία του print on demand έχει μετατραπεί σε συνήθη πρακτική, όπου παράγονται ποσότητες βιβλίων όχι μεγαλύτερες από την αναμενόμενη ζήτηση, μειώνοντας με τον τρόπο αυτό την υπερβολική παραγωγή και χρήση πόρων. Πρόκειται για μια σημαντική προσπάθεια προς την κατεύθυνση της μείωσης του περιβαλλοντικού αποτυπώματος παράλληλα με τη βιώσιμη ανάπτυξη.
H κα Αρετή Παπατσίμπα, Διευθύντρια Παραγωγής των εκδόσεων Ψυχογιός.
Στα άδυτα της παραγωγής ενός βιβλίου
«Ο κύριος τομέας όπου εντοπίζονται αλλαγές και εξέλιξη και αφορά την παραγωγή των βιβλίων είναι η τεχνολογία και ο εξοπλισμός, μας λέει η κα Παπατσίμπα. Για παράδειγμα η νέα τεχνολογία των αμφίπλευρων εκτυπωτικών μηχανών που αντικατέστησαν τις μονόπλευρες, έχει συμβάλει πολύ στην αύξηση της παραγωγικότητας και τελικά στην εξοικονόμηση ενέργειας. Επίσης έχουν γίνει σημαντικά βήματα για τη μείωση πόρων και την εξοικονόμηση χρόνου με τη μετάβαση από την εμφάνιση φιλμ στην τεχνολογία ‘Computer To Plate’. Τα software συστήματα που πλέον χρησιμοποιούνται στην προεκτυπωτική αλλά και στην εκτυπωτική διαδικασία μπορούν να διασφαλίσουν την ορθή διαδικασία, την πιστότητα των εκτυπώσεων και την ποιότητα εν τέλει».
Οικολογική τροχιά
Υπάρχει μία τάση για υιοθέτηση περισσότερων περιβαλλοντικών πρακτικών όσον αφορά την παραγωγή των βιβλίων, τοποθετώντας τις εκδόσεις σε μία πιο οικολογική τροχιά. Ωστόσο, η διαδρομή προς μια πλήρως βιώσιμη παραγωγή είναι μακρά και απαιτεί τη συνεχή προσπάθεια όλων των εμπλεκόμενων του χώρου, μας λέει η κα Ανδριάνα Κοιλιά, Marketing Communications Assistant των εκδόσεων Κλειδάριθμος.
«Η κλιματική κρίση που βιώνουμε είναι άνευ προηγουμένου και το ενδιαφέρον του κόσμου για το περιβάλλον αυξανόμενο. Οι εκδοτικοί οίκοι και οι τυπογραφικές εταιρείες, αγωνίζονται να βρουν εναλλακτικές λύσεις για τη μείωση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος με διάφορους τρόπος όπως η χρήση βιώσιμης μελάνης, ανακυκλωμένου χαρτιού και η μείωση της σπατάλης χαρτιού. Όσον αφορά στο ενεργειακό αποτύπωμά μας, έχουμε ξεκινήσει μία διαδικασία βελτιστοποίησης των μεταφορών εμπορευμάτων αλλά και κατανάλωσης ενέργειας και φυσικών πόρων από όλες τις ομάδες. Τα ebooks φυσικά βρίσκονται στην κορυφή της λίστας βιώσιμων λύσεων και εμπλεκόμενοι του χώρου αναζητούν τρόπους ομαλής εισαγωγής σε αυτή την αγορά», μας λέει η κα Κοιλιά από τις εκδόσεις Κλειδάριθμος.
Νέες μορφές, νέες δυνατότητες
«Είναι αξιοθαύμαστο το γεγονός το πώς τα μέσα επικοινωνίας, αν και εξελίσσονται συνεχώς, διατηρούν τη χρησιμότητά τους. Για παράδειγμα, το βιβλίο ως μέσο ενημέρωσης και ψυχαγωγίας ενισχύθηκε σημαντικά την περίοδο του covid ενώ ταυτόχρονα μετουσιώθηκε και σε ηλεκτρονική μορφή (ebook) χωρίς να υποκαταστήσει την αναλογική εμπειρία, παρ’ ότι τις τελευταίες δεκαετίες πολλοί ερευνητές, σχολιαστές και δημοσιογράφοι πιθανολογούσαν ότι θα χάσει την αξία του», αναφέρει η κα Κοιλιά. «Βλέπουμε πως η τεχνολογία, αντί να αντικαταστήσει το βιβλίο, το εμπλουτίζει με νέες μορφές και δυνατότητες. Το να έχουμε την επιλογή να διαβάσουμε ένα βιβλίο σε έντυπη, ηλεκτρονική ή ακουστική μορφή, μας δίνει την δυνατότητα να διαλέξουμε την αναγνωστική μας εμπειρία, το χώρο και τις δυνατότητες που θα αξιοποιήσουμε».
Η κα Ανδριάνα Κοιλιά, Marketing Communications Assistant των εκδόσεων Κλειδάριθμος
Ποιοι επιλέγουν τα Ebooks;
Tο κοινό των ebook φαίνεται να είναι σταθερό, κατά προσέγγιση στο 15% του αναγνωστικού κοινού, ενώ αφορά κυρίως άτομα μικρότερων ηλικιών που κατοικούν στα αστικά κέντρα, μας λέει η κα Παπατσίμπα των εκδόσεων Ψυχογιός, που όπως αναφέρει, διαθέτουν τον μεγαλύτερο κατάλογο e-book στην ελληνική αγορά ενώ είναι κι ο μόνος εκδοτικός οίκος official apple aggregator.
Ανάγνωση βιβλίων σε οθόνη
Υπάρχουν όμως επιπτώσεις στην όραση από την ανάγνωση βιβλίων σε οθόνη; Όπως μας λέει η κ. Ευφροσύνη Παπαευθυμίου MD, MSc, FEBO, Χειρουργός Οφθαλμίατρος, «Η πολύωρη ενασχόληση με τις οθόνες (ηλεκτρονικοί υπολογιστές, tablets, smartphones) κατά την επαγγελματική και προσωπική ζωή απαιτεί παρατεταμένη λειτουργία της ενδιάμεσης και κοντινής όρασης.
»Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε δυσάρεστα και ενοχλητικά συμπτώματα στα πλαίσια του λεγόμενου συνδρόμου κοπιωπίας της όρασης από χρήση υπολογιστή (computer vision syndrome), αναφέρει η κα Παπαευθυμίου. Η ψηφιακή καταπόνηση των ματιών μπορεί να προκαλέσει βαριά, κόκκινα, ξηρά ή υγρά μάτια που καίνε, θολή όραση με δυσκολία στην εστίαση, αυξημένη ευαισθησία στο φως, πονοκέφαλο, ζάλη αλλά και μυοσκελετικούς πόνους στους ώμους, τον αυχένα και την πλάτη. Τα συμπτώματα αυτά συνήθως είναι αναστρέψιμα με τη μείωση της χρονικής διάρκειας χρήσης της ψηφιακής συσκευής.
»Για την αντιμετώπισή τους συνιστώνται ο ενδελεχής οφθαλμολογικός έλεγχος και η χρήση γυαλιών με κατάλληλη διόρθωση, φίλτρα για την μπλε ακτινοβολία και αντιανακλαστικές επιστρώσεις, η ρύθμιση εργονομικών παραμέτρων όπως ο φωτισμός του δωματίου, η σχετική θέση της οθόνης, η φωτεινότητα, η αντίθεση και το μέγεθος της γραμματοσειράς, ο κανόνας 20-20-20, δηλαδή διάλειμμα κάθε 20 λεπτά κοιτάζοντας ένα αντικείμενο που βρίσκεται στα 20 πόδια (6 μέτρα περίπου) για 20 δευτερόλεπτα, συχνός βλεφαρισμός και τεχνητά δάκρυα.
Ζώντας στην ψηφιακή εποχή και ανταποκρινόμενοι στις απαιτήσεις της οφείλουμε να προστατεύσουμε τα μάτια μας, λέει η κα Παπαευθυμίου, προασπίζοντας την υγεία μας και την παραγωγικότητά μας».
