Η πρόσφατη έκθεση του Μάριο Ντράγκι για την ευρωπαϊκή ανταγωνιστικότητα (“The future of European competitiveness – A competitiveness strategy for Europe”) ανέδειξε τα προβλήματα της και τόνισε την επείγουσα ανάγκη για την Ευρώπη να εκμεταλλευτεί την «επανάσταση της τεχνητής νοημοσύνης», που αποτελεί μια σημαντική ευκαιρία που δεν πρέπει να χαθεί. Ο Ντράγκι υπογράμμισε ότι «ένα παράθυρο έχει ανοίξει για την Ευρώπη, ώστε να διορθώσει τις αδυναμίες της στην καινοτομία και την παραγωγικότητα και να αποκαταστήσει το βιομηχανικό της δυναμικό».
Αυτός φαίνεται να είναι και ο στόχος της Ισπανίας, της Ιταλίας, της Πορτογαλίας και της Ελλάδας: μια ευρωπαϊκή καινοτομία με χαρακτήρα σμιλευμένο από τις ευρωπαϊκές αξίες και με τη βούληση για ένα καλύτερο μέλλον για την Ευρώπη και τον κόσμο. Οι καινοτομικές πρωτοβουλίες των χωρών του Νότου τροφοδοτούνται από τη νεανική δυναμική σε συνδυασμό με την παραδοσιακή τεχνολογική βιομηχανία. Αυτές εκτείνονται από την ισπανική επένδυση 90 εκατομμυρίων ευρώ για την αύξηση της επεξεργαστικής ισχύος του υπερυπολογιστή MareNostrum 5 κατά σχεδόν 50%, έως τις πορτογαλικές startups εκατομμυρίων και την ελληνική απόκτηση του υπερυπολογιστή Daedalus, με υπολογιστική δυνατότητα άνω των 60 petaflops, δηλαδή άνω των 60 εκατομμυρίων δισεκατομμυρίων υπολογισμών ανά δευτερόλεπτο.
Επιπλέον, η Ελλάδα φιλοξένησε για πρώτη φορά στις 26-29 Σεπτεμβρίου τον παγκόσμιο διαγωνισμό ρομποτικής (FIRST Global Challenge 2024), που αποτελεί μια τεχνολογική Ολυμπιάδα. Παράλληλα, από τις 25 έως τις 28 Σεπτεμβρίου 2024, βρεθήκαμε στη Μαδρίτη μαζί με εξαιρετικούς συναδέλφους και ειδικούς του ψηφιακού χώρου ως εκπρόσωποι του Ινστιτούτου Δικαίου Τεχνητής Νοημοσύνης Rythmisis, στη συζήτηση της ομάδας εργασίας του μεγάλου ευρωπαϊκού έργου “AI4Gov” και ως μέλος του Συμβουλίου Ηθικής (Ethics Board), ενώ στη διεθνή ανοιχτή εκδήλωση που ακολούθησε (Open Day), είχα την τιμή να είμαι μία από τους ομιλητές.
Το AI4Gov στοχεύει στην εξερεύνηση των δυνατοτήτων της Τεχνητής Νοημοσύνης και των τεχνολογιών Μεγάλων Δεδομένων (Big Data) για την ανάπτυξη καινοτομιών και πολιτικών βασισμένων σε δεδομένα, καθώς και προτάσεων πολιτικής, με στόχο την αξιοποίηση της στη δημόσια σφαίρα, την πολιτική και οικονομική έκφανση της με έμφαση στην ενδυνάμωση των δημοκρατικών θεσμών. Το έργο επιδιώκει να συμβάλει στη διαμόρφωση της ευρωπαϊκής ερευνητικής σκηνής που ασχολείται με ζητήματα ηθικής, εμπιστοσύνης, διακρίσεων και προκαταλήψεων, προσφέροντας λύσεις στις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι φορείς στις σύγχρονες δημοκρατίες. Πιο συγκεκριμένα, πρόκειται για ένα εργαλείο που ορίζει κι εξειδικεύει με ολιστική ρυθμιστική προσέγγιση (Holistic Regulatory Framework) τις αρχές και τους κανόνες της ορθής ενσωμάτωσης τεχνητής νοημοσύνης στην δημόσια διοίκηση. Για παράδειγμα ορισμένες από τις αρχές που περιλαμβάνονται και ενσωματώνονται στο νεο αυτό εργαλείο είναι η νομιμότητα, η δικαιοσύνη, η αμεροληψία, η ιδιωτικότητα, η ασφάλεια, η περιβαλλοντική βιωσιμότητα, η διαφάνεια, η υπευθυνότητα και η ανθρώπινη εποπτεία.
Με αυτά τα κριτήρια και τις αρχές θα μπορεί να ελέγχεται κάθε άλλο σύστημα τεχνητής νοημοσύνης.
Κατά την ανοιχτή εκδήλωση, παρουσιάστηκαν και άλλες ευρωπαϊκές πρωτοβουλίες. Μεταξύ άλλων αναλύθηκε το τι σημαίνει η τεχνητή νοημοσύνη για τη δημόσια διοίκηση και παρουσιάστηκαν επιδείξεις (demos) από τις πιο σύγχρονες ευρωπαϊκές εφαρμογές τεχνητής νοημοσύνης σε τομείς όπως η εκπαίδευση, η ασφάλεια και οι κοινωνικές υποδομές. Στον τομέα της ασφάλειας, παρουσιάστηκε το ευρωπαϊκό πρόγραμμα δημιουργίας ψηφιακών οικοσυστημάτων προσομοίωσης για την αντιμετώπιση εγκληματικών ενεργειών και τρομοκρατικών επιθέσεων, με τη χρήση τεχνολογίας ψηφιακών δίδυμων (digital twins). Ενημερωθήκαμε, επίσης, για την αξιοποίηση της τεχνητής νοημοσύνης ως εργαλείο επαγρύπνησης, καθώς και στη βοηθητική τεχνολογία (assistive technology) για συγκεκριμένες κοινωνικές ομάδες, όπως άτομα με: 1) τύφλωση και προβλήματα όρασης, 2) κώφωση και προβλήματα ακοής, 3) διαταραχές του φάσματος του αυτισμού (ASD).
Τέλος, συζητήσαμε για τα όρια και τις προϋποθέσεις που θέτει το νεο ευρωπαϊκό πλαίσιο (ΑΙ Act) που τέθηκε σε ισχύ στις 2 Αυγούστου 2024 και εντός έξι μηνών προβλέπει την απόσυρση όλων των απαγορευμένων (banned) τεχνολογιών τεχνητής νοημοσύνης από τον ευρωπαϊκό χώρο καθώς και για την πρόβλεψη για δημιουργία των νέων φορέων (ρυθμιστικών αρχών) τεχνητής νοημοσύνης σε κάθε κράτος μέλος με κεντρική αρχή το ήδη συσταθέν Γραφείο Τεχνητής Νοημοσύνης (AI Office) που θα είναι υπεύθυνο και για το ευρωπαϊκό μητρώο τεχνολογιών τεχνητής νοημοσύνης. Οι συζητήσεις έγιναν με την πρωτοβουλία της κοινοπραξίας ισπανικών, ιταλικών και ελληνικών φορέων και με την συμμετοχή πανεπιστημιακών ιδρυμάτων και εταιρειών από άλλες ευρωπαϊκές και μη χώρες όπως η Κύπρος, το Ισραήλ, η Σλοβενία, η Γαλλία, και η Πορτογαλία.
Το βασικό συμπέρασμα πάντως που δεν μπορούσε να παραβλέψει οποίος παρακολούθησε τις συζητήσεις και τις πρωτοβουλίες που παρουσιάστηκαν το τριήμερο αυτό, είναι ότι οι χώρες του νότου καινοτομούν και καινοτομούν με συνεργασίες και συνειδητή πλέον έμφαση στην δημιουργία εργαλείων τεχνητής νοημοσύνης της δημόσιας διοίκησης που ενισχύουν την διαφάνεια και τις δημοκρατικές αξίες.