Επιπλέον, δεδομένα του Economics Department της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων για το 2023 δείχνουν ότι μόλις το 2% του επενδυτικού κεφαλαίου κατευθύνθηκε σε ομάδες ιδρυτών που αποτελούνται αποκλειστικά από γυναίκες, ενώ οι μεικτές ομάδες έλαβαν το 5%. Το 93% της χρηματοδότησης διοχετεύτηκε σε ομάδες αποκλειστικά ανδρών. Αυτοί οι αριθμοί έχουν παρουσιάσει ελάχιστες αλλαγές την τελευταία δεκαετία. Στην Ελλάδα καταγράφεται μια μικρή βελτίωση τα τελευταία χρόνια (18% το 2023).
Το έμφυλο χάσμα στη χρηματοδότηση έχει σημαντικές συνέπειες, όπως χαμένες οικονομικές ευκαιρίες, μειωμένη καινοτομία και τη διαιώνιση των έμφυλων στερεοτύπων, μεταξύ πολλών άλλων προβλημάτων.
Γιατί, όμως, επιμένει το έμφυλο χάσμα;
Η προώθηση της αλλαγής σε αυτόν τον τομέα είναι μία από τις βασικές προτεραιότητες του WE LEAD. Στον εν λόγω οργανισμό πιστεύουν ότι η ύπαρξη και η υποστήριξη περισσότερων γυναικών ιδρυτριών δεν είναι απλώς ζήτημα δικαιοσύνης και ηθικής – είναι θέμα αξιοποίησης του 100% του ανθρώπινου δυναμικού που θα ωφελήσει ολόκληρο το επιχειρηματικό οικοσύστημα.
Το WE LEAD, ένας μη κερδοσκοπικός οργανισμός που ιδρύθηκε από το Libra Philanthropies το 2023, έχει ως στόχο να ανοίξει τον δρόμο που θα οδηγήσει τις γυναίκες – τόσο cis όσο και τρανς – σε θέσεις ηγεσίας. Ξεκινώντας με το tech industry, έναν από τους πιο γρήγορα αναπτυσσόμενους κλάδους στην Ελλάδα και κινητήρια δύναμη πίσω από κάθε αλλαγή, το WE LEAD προσφέρει στις συμμετέχουσες επιμορφωτικά προγράμματα για την ανάπτυξη business και tech δεξιοτήτων, mentoring, ευκαιρίες εργασίας και networking, συμβάλλοντας στη δημιουργία ίσων ευκαιριών για τις γυναίκες ώστε να διαμορφώσουν το μέλλον της τεχνολογίας.
Για να κατανοηθεί καλύτερα, επομένως, αυτή η ανισότητα και να εντοπιστούν πιθανές λύσεις, το WE LEAD οργάνωσε δύο focus groups προκειμένου να συγκεντρώσει δεδομένα για την έκθεση – ένα με γυναίκες ιδρύτριες από την Ελλάδα και το εξωτερικό, σε διάφορα στάδια εξεύρεσης χρηματοδότησης, και ένα με επενδυτές, άνδρες και γυναίκες, με αποδεδειγμένο ιστορικό επενδύσεων στην Ελλάδα και το εξωτερικό.
Η έκθεση ονομάζεται Startups in Greece και διεξάγεται από το Found.ation.
Αυτά είναι όσα μοιράστηκαν:
Εντοπίζοντας τις ρίζες του προβλήματος
Γυναίκες ιδρύτριες
● Ασυνείδητες προκαταλήψεις και στερεότυπα: Ο βασικός λόγος που αναφέρθηκε ως αιτία για το έμφυλο χάσμα στη χρηματοδότηση από γυναίκες ιδρύτριες ήταν οι ασυνείδητες προκαταλήψεις και τα στερεότυπα. Οι περισσότερες συμφώνησαν ότι, παρόλο που έχει σημειωθεί κάποια πρόοδος, οι γυναίκες εξακολουθούν συχνά να μην θεωρούνται ικανές ιδρύτριες, ιδιαίτερα σε θέματα τεχνολογίας και χρηματοοικονομικών. Όπως αναφέρθηκε κατά τη διάρκεια της συζήτησης «υπήρξαν περιπτώσεις όπου έπρεπε να “αποδείξουν” την τεχνική τους επάρκεια». Επιπλέον, η επένδυση σε μια γυναίκα ιδρύτρια μπορεί να θεωρηθεί πιο ριψοκίνδυνη, ανεξάρτητα από την εμπειρία της, με αποτέλεσμα οι επενδυτές συχνά να ψάχνουν λόγους για να απορρίψουν μια πρόταση.
● Έλλειψη προτύπων και ιστοριών επιτυχίας: Ένας ακόμη λόγος είναι η έλλειψη παραδειγμάτων επιτυχημένων γυναικών ιδρυτριών. Όπως αναφέρθηκε «όσο περισσότερο βλέπουν γυναίκες ιδρύτριες να πετυχαίνουν, τόσο περισσότερο μπορούν να συνδέσουν την επένδυση σε γυναίκες με χαμηλότερο ρίσκο». Μερικές συμμετέχουσες υπογράμμισαν επίσης ότι, όταν οι γυναίκες αποτυγχάνουν, οι συνέπειες στη μελλοντική τους εξεύρεση χρηματοδότησης είναι πιο έντονες σε σύγκριση με τους άνδρες συναδέλφους τους.
● Έμφυλο χάσμα στα VC: Πολλές συμμετέχουσες ανέφεραν ότι η έλλειψη γυναικών σε θέσεις λήψης αποφάσεων στα VC επιδεινώνει το πρόβλημα. Αυτό οδηγεί σε περιορισμένη οπτική για τους τύπους επιχειρήσεων και ομάδων που είναι πρόθυμοι να στηρίξουν.
Επενδυτές
● Περιορισμένο deal flow από γυναίκες ιδρύτριες: Οι επενδυτές/ιες ανέφεραν ότι μια βασική αιτία του έμφυλου χάσματος στη χρηματοδότηση είναι ο χαμηλός αριθμός γυναικών ιδρυτριών που απευθύνονται στις ομάδες τους για χρηματοδότηση. Όπως σημειώθηκε, «δεν μας προσεγγίζουν πολλές γυναίκες ιδρύτριες». Σύμφωνα με όσα μοιράστηκαν, η αιτία αυτού βρίσκεται στην εκπαίδευση, ξεκινώντας από τα σχολεία και τα πανεπιστήμια. Ειδικότερα, τα κορίτσια και οι νέες γυναίκες δεν εισάγονται επαρκώς σε τομείς όπως το STEM ή η επιχειρηματικότητα, με αποτέλεσμα να τους λείπουν βασικές δεξιότητες, όπως η χρηματοοικονομική παιδεία, η τεχνολογική εξοικείωση, η ανθεκτικότητα και η ανάληψη ρίσκου. Ωστόσο, είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι γυναίκες επενδυτές που στοχεύουν ειδικά σε γυναίκες ιδρύτριες προσέφεραν μια διαφορετική οπτική. Υποστήριξαν ότι βλέπουν περισσότερες γυναίκες στις προτάσεις χρηματοδότησης που λαμβάνουν και σημείωσαν ότι οι γυναίκες ιδρύτριες μπορεί να μην αισθάνονται άνετα να προσεγγίσουν ομάδες επενδυτών που αποτελούνται αποκλειστικά ή κατά πλειοψηφία από άνδρες.
● Λιγότερο ελκυστικοί κλάδοι στόχευσης: Επισημάνθηκε ότι οι γυναίκες ιδρύτριες συχνά επικεντρώνονται σε τομείς που βρίσκονται εκτός του ραντάρ των VC, σε σύγκριση με την τεχνολογία. Αυτή η απόκλιση στους κλάδους ενδιαφέροντος μειώνει την πιθανότητα χρηματοδότησης των γυναικών, καθώς πολλές επενδυτικές ομάδες δείχνουν μεγαλύτερο ενδιαφέρον για τεχνολογικές startups, όπου οι γυναίκες συμμετέχουν λιγότερο.
● Έμφυλο χάσμα στα VC: Η έλλειψη γυναικών partners στο χώρο του venture capital μπορεί να αποθαρρύνει τις γυναίκες ιδρύτριες από το να ζητήσουν χρηματοδότηση ή να νιώσουν ότι «ταιριάζουν» με τους πιθανούς επενδυτές. Αυτό το έμφυλο χάσμα δημιουργεί έναν φαύλο κύκλο: με λιγότερες γυναίκες ιδρύτριες να λαμβάνουν χρηματοδότηση, υπάρχουν λιγότερες ευκαιρίες να πετύχουν επιτυχημένα exit και να επανεπενδύσουν αργότερα ως angel investors ή venture capitalists.
● Ασυνείδητες προκαταλήψεις και στερεότυπα: Αν και αναγνωρίστηκε ότι υπάρχουν ασυνείδητες προκαταλήψεις και στερεότυπα, αυτά δεν θεωρήθηκαν ως ο κεντρικός ή κύριος παράγοντας πίσω από το έμφυλο χάσμα. Αντίθετα, θεωρήθηκαν ως δευτερεύων παράγοντας που επιδεινώνει το πρόβλημα αλλά δεν αποτελεί τη μοναδική αιτία της ανισότητας.
Προσεγγίζοντας την εμπειρία χρηματοδότησης
Γυναίκες ιδρύτριες
● Αντιμετωπίζοντας έμφυλα στερεότυπα: Οι γυναίκες ιδρύτριες συχνά αντιμετωπίζουν ερωτήσεις που δεν σχετίζονται με την επιχείρησή τους, όπως ερωτήσεις για τα οικογενειακά τους σχέδια, τον γάμο ή τη μητρότητα, ερωτήσεις που οι άνδρες ιδρυτές σπάνια λαμβάνουν.
● Προκλήσεις με τις πρώτες εντυπώσεις: Πολλές γυναίκες υπογράμμισαν ότι οι πρώτες στιγμές μιας συνάντησης με επενδυτές είναι κρίσιμες, καθώς συχνά αντιμετωπίζουν προκατάληψη λόγω της εμφάνισης ή του φύλου τους. Επιπλέον, ορισμένες ανέφεραν ότι όταν προσεγγίζουν τους επενδυτές με έναν φιλικό ή προσιτό τρόπο, συχνά θεωρούνται ως «γλυκά κορίτσια» και όχι ως σοβαρές επιχειρηματίες, κάτι που επηρεάζει αρνητικά τις προσπάθειές τους για χρηματοδότηση. Γι’ αυτό πολλοί πιστεύουν ότι τα “warm intros” μπορούν να είναι κρίσιμα, καθώς βοηθούν στη δημιουργία μιας πιο θετικής πρώτης εντύπωσης και στον περιορισμό αρχικών προκαταλήψεων.
● Pitching σε γυναίκες vs άνδρες επενδυτές: Ορισμένες γυναίκες ιδρύτριες ανέφεραν ότι προτιμούν να κάνουν pitch σε άνδρες επενδυτές παρά σε γυναίκες. Όπως αναφέρθηκε, οι γυναίκες επενδυτές μπορεί να είναι πιο αυστηρές και προσανατολισμένες στη λεπτομέρεια και ίσως να μην θέλουν να φαίνονται ότι ευνοούν άλλες γυναίκες. Η ομάδα υποστήριξε ότι αυτή η συμπεριφορά μπορεί να οφείλεται στην προσπάθεια των γυναικών επενδυτών να αποδείξουν την αξία τους σε ένα ανδροκρατούμενο περιβάλλον. Οι άνδρες επενδυτές περιγράφηκαν ως πιο «προβλέψιμοι», καθώς οι γυναίκες ιδρύτριες γνωρίζουν πώς να τους προσεγγίσουν λόγω προηγούμενης εμπειρίας, αν και είναι πιο προκατειλημμένοι.
Επενδυτές
● Σημασία της έμφυλης ισότητας στις επενδυτικές αποφάσεις: Όσον αφορά την έμφυλη ισότητα στις ιδρυτικές ομάδες, η ομάδα των επενδυτών συμφώνησε ότι οι μεικτές ομάδες έχουν καλύτερες επιδόσεις, και μερικοί/ές συσχέτισαν τις γυναίκες με καλύτερα αποτελέσματα. Ωστόσο, πολλοί/ές παραδέχτηκαν ότι αυτό δεν αποτελεί προτεραιότητά τους. Η ποικιλομορφία είναι καλοδεχούμενη αλλά όχι επιβεβλημένη, και οι ομάδες που αποτελούνται μόνο από άνδρες ιδρυτές δεν θα τους αποθαρρύνουν από μια επένδυση. Από την άλλη, κάποια άτομα ανέφεραν ότι οι γυναίκες θεωρούνται ως «πεινασμένοι outsider», και αυτό οδηγεί σε μια σημαντική επιχειρηματική ευκαιρία.
● Διαφορές στο pitching style: Σημειώθηκε επίσης ότι οι άνδρες τείνουν να παρουσιάζουν το επιχειρηματική τους ιδέα πιο επιθετικά ή αισιόδοξα, ενώ οι γυναίκες συχνά ακολουθούν μια πιο συντηρητική προσέγγιση στις παρουσιάσεις τους. Αυτό μπορεί να τις κάνει να φαίνονται λιγότερο φιλόδοξες, βάζοντάς τες ενδεχομένως σε μειονεκτική θέση όταν ανταγωνίζονται για χρηματοδότηση. Ωστόσο, πολλοί/ές συμφώνησαν ότι οι γυναίκες είναι συνήθως πιο προετοιμασμένες και οργανωμένες στις παρουσιάσεις τους.
● Αντιμετωπίζοντας τις δικές τους προκαταλήψεις: Αν και οι προκαταλήψεις δεν αποτέλεσαν το κύριο θέμα συζήτησης, πολλά άτομα ανέφεραν ότι εργάζονται για να διαφοροποιήσουν τις ομάδες τους. Ορισμένες ομάδες έχουν αρχίσει να αναλύουν σε βάθος τα χαρτοφυλάκιά τους για να κατανοήσουν καλύτερα πώς η ασυνείδητη προκατάληψη μπορεί να επηρεάζει τις επενδυτικές τους αποφάσεις.
Ατενίζοντας το μέλλον – Ποιες οι λύσεις
Γυναίκες ιδρύτριες
● Mentoring, εκπαιδεύσεις και δίκτυα υποστήριξης: Οι συμμετέχουσες υπογράμμισαν τη σημασία των προγραμμάτων καθοδήγησης, όπου έμπειρες γυναίκες ιδρύτριες καθοδηγούν νεότερες, καθώς και την αξία της υποστήριξης μεταξύ τους. Επίσης, συζητήθηκε η ανάγκη για πιο πρακτική εκπαίδευση, ώστε οι γυναίκες ιδρύτριες να μάθουν πώς να αντιμετωπίζουν κοινά προβλήματα στην επιχειρηματικότητα και τις προκλήσεις κατά τη διαδικασία εξεύρεσης χρηματοδότησης. Επιπλέον, αρκετές συμμετέχουσες τόνισαν την ανάγκη ενίσχυσης της συνεργασίας μεταξύ γυναικών, περιλαμβάνοντας συστάσεις και υποστήριξη η μία προς την άλλη, με στόχο τη δημιουργία ενός πιο υποστηρικτικού οικοσυστήματος.
● Αύξηση της εκπροσώπησης: Για την αντιμετώπιση του έμφυλου χάσματος, πολλές συμμετέχουσες πρότειναν την αύξηση της προβολής επιτυχημένων γυναικών ιδρυτριών. Αυτό περιλαμβάνει μεγαλύτερη κάλυψη από τα μέσα ενημέρωσης και περισσότερες ευκαιρίες για δημόσιες ομιλίες. Καθώς περισσότερες ιστορίες επιτυχίας από startups που καθοδηγούνται από γυναίκες γίνονται γνωστές, οι αντιλήψεις των επενδυτών μπορεί να αλλάξουν σταδιακά, κάνοντας τις γυναίκες ιδρύτριες να φαίνονται λιγότερο «ριψοκίνδυνες» επενδύσεις. Επιπλέον, αυτή η ορατότητα μπορεί να εμπνεύσει και να ενθαρρύνει περισσότερες νεαρές γυναίκες να ακολουθήσουν καριέρες στην επιχειρηματικότητα και την τεχνολογία.
● Χρηματοδότηση χωρίς dilution και κρατικές επιχορηγήσεις: Μια άλλη λύση που προτάθηκε ήταν η δημιουργία περισσότερων ευκαιριών για χρηματοδότηση χωρίς dilution, όπως κρατικές επιχορηγήσεις που στοχεύουν ειδικά στις γυναίκες ιδρύτριες. Αυτό θα μπορούσε να βοηθήσει τις γυναίκες να μειώσουν το ρίσκο στις επιχειρήσεις τους και να αναπτύξουν πιο ισχυρές επιχειρηματικές στρατηγικές πριν προσεγγίσουν VCs, καθιστώντας τις πιο ανταγωνιστικές και λιγότερο εξαρτημένες από την επένδυση μέσω μετοχών.
● Πιο δομημένες αξιολογήσεις: Ορισμένες ιδρύτριες υποστήριξαν τη σημασία της υιοθέτησης πιο μεθοδολογικά καθοδηγούμενων προσεγγίσεων από τους επενδυτές στις προσλήψεις και στις αποφάσεις επένδυσης. Αρκετές γυναίκες στη συζήτηση τόνισαν πώς οι δομημένες αξιολογήσεις, όπως case studies που πραγματοποιούνται στο σπίτι, τους επέτρεψαν να αναδείξουν τις δεξιότητές τους και τις ικανότητές τους, ιδιαίτερα σε σύγκριση με άνδρες συναδέλφους που ήταν λιγότερο προετοιμασμένοι.
Επενδυτές
● Αύξηση του top of the funnel μέσω στοχευμένων πρωτοβουλιών: Αρκετοί/ες τόνισαν τη σημασία της αύξησης του top of the funnel ως βασικό παράγοντα για τη γεφύρωση του έμφυλου χάσματος στη χρηματοδότηση. Πρότειναν την ενθάρρυνση περισσότερων γυναικών να ξεκινήσουν επιχειρήσεις νωρίτερα, την προώθηση της προσέγγισης σε περισσότερα επενδυτικά σχήματα και τη συνεργασία με φόρουμ και οργανισμούς που επικεντρώνονται σε γυναίκες. Επιπλέον, σημείωσαν ότι τομείς όπως οι βιοεπιστήμες και η βιοτεχνολογία έχουν καλύτερη ισορροπία φύλων, και η επέκταση των επενδύσεων εκεί θα μπορούσε να συμβάλει στη γεφύρωση του χάσματος. Αν και η καθοδήγηση θεωρήθηκε πολύτιμη, ορισμένοι/ες υποστήριξαν ότι είναι ανεπαρκής χωρίς άμεση χρηματοδότηση, η οποία είναι απαραίτητη για να σημειώσουν οι γυναίκες ιδρύτριες πραγματική πρόοδο.
● STEM Εκπαίδευση και σύνδεση με επιχειρήσεις: Πολλά άτομα εστίασαν στην εκπαίδευση, προτείνοντας μεγαλύτερη εμπλοκή με επιχειρήσεις και την επιχειρηματικότητα, βαθύτερη εστίαση στη χρηματοοικονομική παιδεία, τους υπολογιστές και τον προγραμματισμό.
● Προσέγγιση με βάση τα δεδομένα: Συζητήθηκε επίσης η ανάγκη αυτοκριτικής και καλύτερης κατανόησης των αιτίων της ανισότητας. Συγκεκριμένα, αρκετά άτομα πρότειναν την παρακολούθηση δεικτών που σχετίζονται με το φύλο (π.χ. τη διαφορετικότητα των ομάδων στα χαρτοφυλάκιο τους) και την κοινοποίηση αυτών των αριθμών για την αύξηση της ευαισθητοποίησης και τη δημιουργία ώθησης για έμφυλη συμπερίληψη στη χρηματοδότηση. Η παρακολούθηση θα μπορούσε επίσης να παρέχει πληροφορίες για το ποιο μέρος της επενδυτικής διαδικασίας απορρίπτονται οι περισσότερες γυναίκες. Ορισμένες ομάδες έχουν ήδη προχωρήσει ή σχεδιάζουν να προχωρήσουν σε αυτό το βήμα.
● Αύξηση της εκπροσώπησης των γυναικών σε ηγετικές θέσεις στα VC: Υπήρξε κοινή αποδοχή ότι περισσότερες γυναίκες επενδύτριες και πιο διαφοροποιημένες επενδυτικές ομάδες θα βοηθήσουν στη γεφύρωση του έμφυλου χάσματος. Η ύπαρξη γυναικών σε θέσεις λήψης αποφάσεων όχι μόνο θα ενθαρρύνει περισσότερες γυναίκες να αναζητήσουν χρηματοδότηση αλλά και θα δημιουργήσει ένα περιβάλλον πιο ανοιχτό και υποστηρικτικό για γυναίκες ιδρύτριες.
Η οπτική του WE LEAD
Εάν υπάρχει ένα βασικό συμπέρασμα από αυτές τις συζητήσεις, είναι ότι τέτοιοι διάλογοι θα πρέπει να πραγματοποιούνται πιο συχνά. Παρά την πρόοδο που έχει σημειωθεί, οι γυναίκες συνεχίζουν να αντιμετωπίζουν σημαντικές προκλήσεις, από την αμφισβήτηση της τεχνικής τους επάρκειας έως την αντίληψη ότι αποτελούν επενδύσεις υψηλότερου ρίσκου. Μέσα από τις συζητήσεις και με τις δύο ομάδες, προέκυψαν κενά και τυφλά σημεία στο πώς οι γυναίκες ιδρύτριες και οι επενδυτές αντιλαμβάνονται την εκπροσώπηση των γυναικών, τις διακρίσεις, τις αιτίες του έμφυλου χάσματος και τις πιθανές λύσεις.
Παρόλο που και οι δύο ομάδες μοιράζονται παρόμοιες εμπειρίες σε συναντήσεις και παρουσιάσεις, πλοηγούνται σε αυτά τα περιβάλλοντα με διαφορετικό υπόβαθρο, προοπτικές και προκαταλήψεις. Για να αντιμετωπιστούν αυτές οι προκαταλήψεις και άλλοι παράγοντες που συμβάλλουν στην υποεκπροσώπηση των γυναικών, είναι απαραίτητο να έρθουμε μαζί και να συμφωνήσουμε πρώτα στη φύση του προβλήματος.
Στο WE LEAD, πιστεύουν ότι η γεφύρωση του έμφυλου χάσματος στη χρηματοδότηση και η ύπαρξη περισσότερων πρωτοπόρων γυναικών δεν είναι απλώς ζήτημα δικαιοσύνης και ηθικής – είναι θέμα αξιοποίησης του 100% του ανθρώπινου δυναμικού, που θα ωφελήσει ολόκληρο το επιχειρηματικό οικοσύστημα. Αυτό θα οδηγήσει σε καινοτομίες που είναι συμπεριληπτικές για όλους, ανεξαρτήτως φύλου, ενώ παράλληλα θα προσφέρει μεγαλύτερη αξία στην επενδυτική κοινότητα μέσω τόσο του κεφαλαίου όσο και του ταλέντου.