Και αν κάποτε ο υλικός πλούτος αποτελούσε αδιαμφισβήτητο αντικείμενο θαυμασμού, η αξία μεταλαμπαδεύτηκε στον πολιτιστικό πλούτο. Και εκεί, από τα υλικά ή και άυλα αντικείμενα πολιτισμού περνά πια και στον ανθρώπινο πλούτο. Στην έννοια της κατανόησης, της ταυτότητας, της μοναδικότητας, της συνύπαρξης και της από κοινού δημιουργίας.
Και πέρασαν χρόνια πολλά που τα έργα του αφρικανικού πολιτισμού, ως αξιοπερίεργα, ως πρωτόγονα, δεν έβρισκαν θέση στα μουσεία τέχνης παρά μόνο σε ορισμένα ράφια από τις προθήκες των μουσείων φυσικής ιστορίας. Πέρασαν χρόνια εξοστρακισμού του πολιτιστικού πλούτου αυτής της μεγάλης ηπείρου από τους χώρους πολιτισμού της Δύσης, πολλές φορές, μαζί με τους ανθρώπους της.
Και δεν υπάρχει καλύτερη συγκυρία από το σήμερα για να τοποθετήσουμε στο φως αυτά τα αντικείμενα πολιτισμού, χειροτεχνίας και τέχνης, να τα πλησιάσουμε, να τα γνωρίσουμε, να τα αφήσουμε να μας συστηθούν μέσα από τις ιστορίες των ανθρώπων δίπλα μας, ανάμεσα μας. Δεν υπάρχει χρόνος για να αντιληφθούμε ότι τα όποια ξέχωρα αντικείμενα, όσο όμορφα και αν είναι, δεν μπορούν παρά, απλά, να μας οδηγούν στη ζεστασιά της ύπαρξης των ανθρώπων δίπλα μας.
Με αφορμή μια πρόσφατη δωρεά στο Μουσείο Μπενάκη, με αντικείμενα προερχόμενα κυρίως από τη Νιγηρία, το Καμερούν και την Κένυα εγκαινιάστηκε την Τρίτη στο Μουσείο Μπενάκη/ Πειραιώς 138, η έκθεση «Η Αφρική ανάμεσά μας*», η οποία αποτελεί μέρος της Πράξης «Οι Συλλογές του Μουσείου Μπενάκη και η Σύγχρονη Δημιουργία», που έχει ενταχθεί στο Πρόγραμμα «ΑΤΤΙΚΗ» του ΕΣΠΑ 2021-2027 και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Στην συγκεκριμένη συμμετοχική έκθεση τα αντικείμενα της δωρεάς οδηγούν στη συλλογή ιστοριών ανθρώπων με καταγωγή από χώρες της Αφρικής που γεννήθηκαν ή ζουν στην Ελλάδα. Και είναι συμμετοχική ακριβώς γιατί σχεδιάστηκε από πάνω από τριάντα μέλη της αφρικανικής κοινότητας και πραγματοποιείται σε συνεργασία με το Πολιτιστικό Κέντρο Αφρικανικής Τέχνης και Πολιτισμών ANASA.
Η πληθώρα των αντικειμένων που παρουσιάζονται, όλα προερχόμενα από τη Συλλογή John Phillipson, ελληνοκαναδού εξερευνητή γεωλόγου, πολυμαθή και μανιώδη συλλέκτης, αλλά και καταξιωμένου μεταφραστή της ποίησης του Κ. Π. Καβάφη, δεν συνιστά μια έκθεση αφρικανικής τέχνης αλλά χρησιμοποιεί τα αντικείμενα ως μεσάζοντες για να ακούσουμε τις ιστορίες των ανθρώπων, να κατανοήσουμε και να χτίσουμε ισχυρές, συνεκτικές κοινότητες.
Η επιμελητική προσέγγιση της έκθεσης Η Σοφία Χανδακά, Επιμελήτρια Συλλογών των Πολιτισμών του Κόσμου στο Μουσείο Μπενάκη, και ο Μιχάλης Αφολαγιάν, ιδρυτής του Πολιτιστικού Κέντρου Αφρικανικής Τέχνης και Πολιτισμών ANASA, συνεργάστηκαν συστηματικά με 10 ακόμα μέλη της κοινότητας για την παραγωγή της έκθεσης.
Ενώ τουλάχιστον 50 ακόμα σύγχρονοι δημιουργοί αφρικανικής καταγωγής αναμένεται να συμμετάσχουν στις προγραμματισμένες τριάντα και πλέον δράσεις, εκδηλώσεις, περφόρμανς, ξεναγήσεις, μουσικές παραστάσεις, εργαστήρια και συζητήσεις, καθώς και στην «αναδυόμενη» (pop-up) έκθεση καλλιτεχνών αφρικανικής καταγωγής που δραστηριοποιούνται στην Ελλάδα.
Ουσιαστικά είναι οι ίδιοι άνθρωποι που παρουσιάζουν τα αντικείμενα μέσα της έκθεσης. Δώδεκα αφηγητές αφρικανικής καταγωγής που ζουν ή γεννήθηκαν στην Ελλάδα, και τέσσερις έλληνες που ζουν ή έζησαν σε αφρικανικές χώρες, αφηγούνται τις ιστορίες τους γεφυρώνοντας πολιτιστικές αναζητήσεις, αφηγήσεις και ταυτότητες και προβάλλοντας τον πολυπολιτισμικό χαρακτήρα της σύγχρονης ελληνικής κοινωνίας.
Η Zoe Cormack, Επιμελήτρια Έργου στο Βρετανικό Μουσείο, ανέλαβε την αρχική έρευνα και μελέτη των αντικειμένων, σε συνεργασία με την επιμελήτρια Σοφία Χανδακά ενώ ο μουσικός MC Yinka, συνέθεσε, ειδικά για την έκθεση, ένα πρωτότυπο ηχοτοπίο με τίτλο Ηχητικές Διαστάσεις Αφρικανικής Διασποράς.
Επιπλέον στο πλαίσιο της συνεργασίας του Μουσείου Μπενάκη με την ΕΡΤ και το Κosmos93,6, πραγματοποιήθηκε η ηχογράφηση μιας σειράς προσωπικών αφηγήσεων μερικών από τους μουσικούς που συμμετέχουν στο πρωτότυπο ηχοτοπίο που πραγματοποιήθηκαν από τους δημοσιογράφους και παραγωγούς του Kosmos, Λεωνίδα Αντωνόπουλο, Γιάννη Δημητριάδη και Γιώργο Μουχταρίδη.
Ο επισκέπτης της έκθεσης μέσω ενός QR code μπορεί να συνδεθεί με την πλατφόρμα ERTεcho όπου ακούει τις αφηγήσεις των Αφρο Ελλήνων καλλιτεχνών MC Yinka(Μανώλης Αφολάνιο), Ζερόμ Καλούτα, Ίντρα Κέιν, Ξένια Ντάνια, Νέγρου του Μοριά–Black Morris(KevinAnsong),Άννας Πασπάτη, ADEDEJΙ (Adédèjì Adetayo) και Ladele (Μαρία Λάντελε).
Παράλληλες εκδηλώσεις
Οι παράλληλες εκδηλώσεις όχι μόνο συνοδεύουν αλλά και εμπλουτίζουν την εκθεση«Η Αφρική ανάμεσά μας*». Ως κεντρικό στοιχείο της, πολλές από αυτές τις παράλληλες εκδηλώσεις λαμβάνουν χώρα μέσα σε ειδικά διαμορφωμένο χώρο της έκθεσης, την «κεντρική πλατεία»,όπου ο επισκέπτης αντιλαμβάνεται το «εδώ και τώρα» της αφροδιασπορικής παρουσίας στην ελληνική πραγματικότητα.
Οι πρώτες εκδηλώσεις για τους μήνες Φεβρουάριο και Μάρτιο είναι οι ακόλουθες:
Σάββατο 22 Φεβρουαρίου 2025, ώρα 17:00
Αμφιθέατρο Μουσείου Μπενάκη/ Πειραιώς 138
BLACK HISTORY MONTH & I HAVE A DREAM
Μια ιστορική αναδρομή στα δικαιώματα για την ιθαγένεια με αφορμή την έκθεση «Η Αφρική ανάμεσά μας*». Διεκδικώντας την τροποποίηση του Κώδικα Ελληνικής Ιθαγένειας και την απόδοση ιθαγένειας στα παιδιά των μεταναστών/ριών που ζουν στην Ελλάδα, η καμπάνια «Όχι στον ρατσισμό απ’ την κούνια» ξεκίνησε το 2005 με πρωτοβουλία της Ένωσης Αφρικανών Γυναικών και μιας ευρείας συμμαχίας μεταναστευτικών κοινοτήτων, ΜΚΟ προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και άλλων φορέων.
Η συζήτηση εστιάζει στο δεύτερο μισό της δεκαετίας του 2000 και αναλύει ευφάνταστες δράσεις και επιτυχημένες πρακτικές της καμπάνιας που στοχεύουν στην ευαισθητοποίηση της κοινής γνώμης και στην άσκηση επιρροής και πίεσης στους φορείς χάραξης πολιτικής,τονίζοντας την σημασία της ενεργούς πολιτειότητας και της συμμετοχής στα κοινά.
Παρασκευή 28 Φεβρουαρίου 2025, ώρα 19:00
Συζήτηση Afro LinkUp: Οι Ιστορίες Μας, Η Ταυτότητά Μας
Το AfroLinkUp είναι μια ανοιχτή συζήτηση αφιερωμένη στη δεύτερη γενιά Αφρικανών στην Ελλάδα, μια πλατφόρμα έκφρασης, σύνδεσης και αφήγησης προσωπικών ιστοριών. Με αφορμή την έκθεση του Μουσείου Μπενάκη«Η Αφρική Ανάμεσά Μας*», η εκδήλωση επικεντρώνεται σε αντικείμενα και τις μνήμες που αυτά ξυπνούν. Κάθε συμμετέχων θα μοιραστεί τη δική του σχέση με αυτά, δημιουργώντας ένα μοναδικό «storytelling memoir», μια συλλογική αφήγηση. Πώς μπορεί κάτι τόσο οικείο να συνδέει τους ανθρώπους, ακόμη και όταν οι αφηγητές παραμένουν άγνωστοι μεταξύ τους; Μέσα από αυτήν τη συζήτηση, θα χτιστεί ένας διάλογος που γεφυρώνει εμπειρίες και ενισχύει την αίσθηση της κοινότητας.Θα ακολουθήσει AfroParty με τον DJ Tony.
Σάββατο 8 Μαρτίου 2025, ώρα 18:00
Μουσική Gospel στο Μουσείο Μπενάκη
Μια από τις πιο χαρισματικές χορωδίες της αφροδιασποράς στην Ελλάδα με καταβολές από την Νιγηρία, οι Royal Accord Gospel Singers θα μας μυήσουν στη μουσική Gospel, στην οποία εντοπίζονται σαφείς μουσικές επιρροές από τα σπιρίτσουαλς και τα μπλουζ.Τα σπιρίτσουαλς συνδέονται παραδοσιακά τόσο με ταμπλουζόσο και με την τζαζ μουσική και αποτελούν κυρίως έκφραση της θρησκευτικής πίστης.
Παρασκευή 14 Μαρτίου 2025, ώρα 17:00
Περφόρμανς «Οι ουρανοί αλλάζουν σαν υποσχέσεις»
Η περφόρμανς«Οι ουρανοί αλλάζουν σαν υποσχέσεις» πραγματεύεται τη μετακίνηση, ένα φυσικό φαινόμενο, μία πανανθρώπινη λειτουργία. Από τις απαρχές του ανθρώπου η μετακίνηση δεν γνώριζε σύνορα, παρά μόνο ανάγκες.Πρόκειται για μια δραματοποιημένη αφήγηση που μνημονεύει τη σημασία της μετακίνησης.
Διάρκεια: 20’ -θα πραγματοποιούνται 3 ανά ημέρα (με 10-15’ διάλειμμα),Περφόρμερ/ερμηνευτής: Μιχάλης Αφολαγιάν
Σάββατο 15 Μαρτίου 2025, ώρα 12:00 Σάββατο 29 Μαρτίου 2025, ώρα 12:00
STREET EVENT στο «Θεατράκι» της Φωκίωνος Νέγρη
Με αφορμή την έκθεση «Η Αφρική ανάμεσά μας*»,το Πολιτιστικό Κέντρο Αφρικανικής Τέχνης και Πολιτισμών ΑΝΑΣΑ καταλαμβάνει το δημόσιο χώρο παρουσιάζοντας μουσικά χορευτικά και θεατρικά δρώμενα στην καρδιά της Κυψέλης, στο «Θεατράκι»της Φωκίωνος Νέγρη. Επιλεγμένοι καλλιτέχνες της αφροδιασπορικής κοινότητας θα παρουσιάσουν με τον πιο δελεαστικό τρόπο την πολιτιστική κληρονομιά της Μαύρης ηπείρου.
Πέμπτη 20 Μαρτίου 2025, ώρα 18:30, Αμφιθέατρο Μουσείου Μπενάκη/ Πειραιώς 138
Προβολή της ταινίας George Bizos–Icon
Στο πλαίσιο της έκθεσης «Η Αφρική Ανάμεσά μας*», το Μουσείο Μπενάκη θα προβάλει το ντοκιμαντέρ «George Bizos: ICON». Η προβολή πραγματοποιείται υπό την αιγίδα της Πρεσβείας της Νοτίου Αφρικής στην Αθήνα.
Πρόκειται για ένα σύγχρονο ντοκιμαντέρ διάρκειας 87’, το οποίο καταγράφει τη ζωή και την κληρονομιά του δικηγόρου Γεωργίου Μπίζου, από τα παιδικά του χρόνια στην Ελλάδα και τη Νότια Αφρική, μέχρι την αφοσίωσή του στον αγώνα κατά του απαρτχάιντ και την υπεράσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στη Νότια Αφρική και παγκοσμίως.
Το ντοκιμαντέρ αναδεικνύει, επίσης, τη διαχρονική φιλία του με τον Νέλσον Μαντέλα. Μετά την προβολή, θα ακολουθήσει συζήτηση με τη συμμετοχή των:ΑΕ Δρ Lindiwe Msengana-Ndlela, Πρέσβειρα της Δημοκρατίας της Νοτίου Αφρικής Δρ Σωτήρης Μουσούρης, πρώην Αναπληρωτής Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ Δρ Κίμων Μπίζος, γιος του Γεωργίου ΜπίζουΚα Σοφία Μπίζου, εγγονή του Γεωργίου Μπίζου.
Συντονιστής: Ο καθηγητής Αστέρης Χουλιάρας, κάτοχος της Έδρας Jean Monnet για τις σχέσεις Ευρωπαϊκής Ένωσης –Λιγότερο Αναπτυγμένων Χωρών, στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου.
Παρασκευή 28 Μαρτίου 2025, ώρα 18:30, Αμφιθέατρο Μουσείου Μπενάκη / Πειραιώς 138
Συζήτηση για την επιχειρηματικότητα στην Αφρική
Εκδήλωση που διοργανώνεται από το Ελληνοαφρικανικό Επιμελητήριο στο πλαίσιο της έκθεσης, με θέμα την επιχειρηματικότητα και τις εμπορικές σχέσεις της Ελλάδας με χώρες της Αφρικής. Στη συζήτηση θα συμμετέχουν οι παρακάτω ομιλητές:Βασίλης Τακάς, Πρόεδρος Ελληνοαμερικανικού Επιμελητηρίου Αστέρης Χουλιάρας,Καθηγητής,Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου.Αντώνης Μαυρίδης, τ. Εμπορικός Σύμβουλος Πρεσβείας Νοτίου Αφρικής στην Αθήνα Γιάννης Κουρκουτάς, Διευθύνων Σύμβουλος της Mrb export to Africa(MRX)Ανδρέας Διαμαντής, Πρόεδρος της FINARTIX Fintech Solutions S.SA Κωνσταντίνος Ζαΐμης, Διευθυντής επιχειρηματικής ανάπτυξης,Βιοχάλκο Α.Ε.Θα προηγηθεί ξενάγηση στην έκθεση.
Ξεναγήσεις
Οι ξεναγήσεις στην έκθεση «Η Αφρική ανάμεσά μας*»θα πραγματοποιούνται από τους επιμελητές της έκθεσης και από μέλη της αφρικανικής κοινότητας σε όλη τη διάρκεια της έκθεσης και σε δύο γλώσσες (ελληνικά και αγγλικά).
Οι πρώτες έχουν προγραμματιστεί για:Κυριακή 16 Φεβρουαρίου 2025, ώρα 12:00 Κυριακή 23 Φεβρουαρίου 2025,ώρα 12:00 Σάββατο 1 Μαρτίου 2025, ώρα 12:00 Κυριακή 2 Μαρτίου 2025, ώρα 12:00 Κυριακή 16 Μαρτίου 2025, ώρα 12:00 Εκπαιδευτικά προγράμματα Στο πλαίσιο της έκθεσης «Η Αφρική ανάμεσά μας*», το Τμήμα Εκπαίδευσης σχεδιάζει εκπαιδευτικές δράσεις για παιδιά και στο πλαίσιο των προγραμμάτων προσβασιμότητας για επισκέπτες με απώλεια όρασης.Πληροφορίες: Δευτέρα-Παρασκευή, 10.0
ΔΙΑΡΚΕΙΑ: 13 Φεβρουαρίου–25 Μαΐου 2025 Μουσείο Μπενάκη/ Πειραιώς