Μέσα από τον λόγο της αναδεικνύονται κρίσιμα ζητήματα που αφορούν το παρόν και το μέλλον του τραπεζικού τομέα και τη θέση των γυναικών στον ευρύτερο επαγγελματικό στίβο, μεταξύ άλλων.
Με αφετηρία τη νομική επιστήμη και σταθερή πορεία μέσα από θεσμικούς ρόλους, η Χαρούλα Απαλαγάκη αναλύει τη λειτουργία των τραπεζών σε ευρωπαϊκό και ελληνικό επίπεδο, την πρόκληση του χρηματοοικονομικού εγγραμματισμού, τις εξελίξεις στον επαγγελματικό τομέα για τις γυναίκες, αλλά και τον τρόπο με τον οποίο η διοικητική συνέπεια, ο υπεύθυνος δανεισμός και η προσήλωση στις αξίες συνθέτουν μια βιώσιμη και την ίδια στιγμή σταθερή διαδρομή.
«Οι προπτυχιακές και οι μεταπτυχιακές μου σπουδές, αλλά και η διδακτορική μου διατριβή, μου έδωσαν τα απαραίτητα εφόδια»
Μιλώντας για τις σπουδές της στη Νομική και πώς αυτές την όπλισαν ώστε να ακολουθήσει στην πορεία ένα μακρόχρονο «ταξίδι» επαγγελματικών προκλήσεων, το οποίο περιελάμβανε μεταξύ άλλων θέσεις ευθύνης στην Τράπεζα Πειραιώς, η κυρία Απαλαγάκη ανέφερε: «Η συστηματική επαγγελματική μου ενασχόληση με τον τραπεζικό κλάδο ξεκίνησε τέλος του 2001, στην Τράπεζα Πειραιώς. Η συνεργασία εξελίχθηκε σταδιακά. Παρέμεινα στην Πειραιώς μέχρι και το 2016. Εκλέχτηκα αρχικά (2006) μη Εκτελεστικό Μέλος του Διοικητικού της Συμβουλίου και στη συνέχεια (2013) Εκτελεστικό μέλος αυτού. Σταδιακά, μεταξύ 2006 κι 2013, απέκτησα την εποπτεία των Νομικών Υπηρεσιών της Τράπεζας. Στο σύνολο των Οργανισμών, επικεφαλής των Νομικών Υπηρεσιών είναι πάντα δικηγόροι και γενικά νομικοί. Παρά τη συμμετοχή μου στο Διοικητικό Συμβούλιο της Τράπεζας, οι υπηρεσίες μου ήταν πάντα νομικές. Βέβαια, όταν παρέχεις νομικό έργο σε ένα μεγάλο Οργανισμό, εξοικειώνεσαι με το σύνολο των εργασιών του. Πρέπει συγκεκριμένα να κατανοείς τις επιχειρηματικές ανάγκες του Οργανισμού, να παρακολουθείς τις εξελίξεις (που για τον τραπεζικό κλάδο είναι πολλές και συστηματικές), να οργανώνεις τη μονάδα εποπτείας κ.ο.κ. Οι προπτυχιακές και μεταπτυχιακές μου σπουδές, όπως και η διδακτορική μου διατριβή εντός και εκτός Ελλάδος, μου έδωσαν τα αναγκαία εφόδια. Στην πράξη απέκτησα μια εξειδίκευση σε θέματα τραπεζικού δικαίου, αλλά αυτή την εξέλιξη την οφείλω στις σπουδές μου και στην παράλληλη ακαδημαϊκή μου πορεία, που ξεκίνησε πολύ νωρίς και προηγήθηκε της ενασχόλησής μου με τον τραπεζικό κλάδο. Οι σπουδές μου δεν μου έδωσαν τόσο τυπικούς τίτλους. Κυρίως μου έδωσαν τα εφόδια γνώσης, αντίληψης έρευνας. Προσωπικά, θεωρώ τις σπουδές το άλφα και το ωμέγα για κάθε επαγγελματικό βήμα».
«Η ακαδημαϊκή δραστηριότητα απορροφά ενέργεια από την παράλληλη επαγγελματική ενασχόληση και το αντίστροφπ – Όχι εύκολος ο συνδυασμός»
«Ο συνδυασμός των δύο δεν είναι εύκολος», δηλώνει η κυρία Απαλαγάκη μιλώντας για τη θέση της ως Καθηγήτρια στη Νομική Σχολή του ΑΠΘ, παράλληλα με την ενασχόλησή της με τον τραπεζικό τομέα. «Σίγουρα ο ένας χώρος απορροφά ενέργεια και διαθέσιμο χρόνο από τον άλλο. Πέτυχα, ενδεχομένως, αυτή την ισορροπία περιορίζοντας σημαντικά τον δικό μου ελεύθερο προσωπικό χρόνο. Στην πορεία, η συνύπαρξη των δύο έγινε πιο άνετη, διότι απέκτησα εμπειρία ώστε να μπορώ να ανταποκριθώ με συνέπεια και στα δύο. Εξάλλου, όπως οι σπουδές μου εξασφάλισαν τη μετέπειτα επαγγελματική μου εξέλιξη εκτός πανεπιστημίου, έτσι στη συνέχεια και η επαγγελματική μου εμπειρία υπήρξε καταλυτική και επέδρασε ευεργετικά στην ακαδημαϊκή μου δραστηριότητα. Στην ουσία, κατέστησε πιο ρεαλιστική και διαδραστική την εκπαιδευτική μου παρουσία και με εφοδίασε με διοικητικά προσόντα.
Όπως υπογραμμίζει η ίδια, είναι συναρπαστικό να ζεις τις κοινωνικές εξελίξεις μέσα από τις ανησυχίες των φοιτητριών/φοιτητών. «Εκεί αντιλαμβάνεσαι ότι η κοινωνία αλλάζει. Εδώ και πολλά χρόνια οι δύο ιδιότητες συνυπάρχουν αρμονικά στο πρόγραμμα και στη συνείδησή μου. Λόγω, όμως, των περιορισμών που δημιουργεί η καθηγητική ιδιότητα στη δικηγορική δράση, εγκατέλειψα σχετικά νωρίς τη μάχιμη δικηγορία, αν και τη θεωρώ σημαντική».
Ο ρόλος της ως acting Γενικής Διευθύντριας της Ελληνικής Ένωσης Τραπεζών
Από το 2017, η Χαρούλα Απαλαγάκη δραστηριοποιείται στην Ελληνική Ένωση Τραπεζών. «Ξεκίνησα το 2017 ως Γενική Γραμματέας της ΕΕΤ. Από το 2022, η θέση αυτή αντικαταστάθηκε από τη θέση του Γενικού Διευθυντή, με αρκετά κοινά σημεία δράσης. Το 2022, η Γενική Συνέλευση της ΕΕΤ μού ανέθεσε καθήκοντα Γενικής Διευθύντριας (acting ΓΔ). Ο Γενικός Διευθυντής της ένωσης είναι καταστατικό όργανο, που πρέπει να συνεργάζεται ομαλά με τα υπόλοιπα καταστατικά όργανα, ιδίως το Διοικητικό Συμβούλιο και κατά κύριο λόγο τον Πρόεδρο αυτού και τα υπόλοιπα μέλη της Εκτελεστικής Επιτροπής, της οποίας είμαι Πρόεδρος. Τέλος, ο Γενικός Διευθυντής έχει τη διοικητική και ουσιαστική καθοδήγηση του Ανθρώπινου Δυναμικού της Ένωσης, επομένως οι ευθύνες αυτής της θέσης είναι πολλές».
Διαρκής επιδίωξη της ΕΕΤ η επιμόρφωση των καταναλωτών
«Οι δράσεις της Ελληνικής Ένωσης Τραπεζών, που έχει ήδη συμπληρώσει 97 χρόνια λειτουργίας, είναι πολλές και αντίστοιχα σοβαρή και η ευθύνη του Επικεφαλής. Θεωρώ προσωπικά ως σημαντικότερη προσφορά της ΕΕΤ την ευρύτατη συμμετοχή της στο νομοθετικό έργο αρχικά, εντός και εκτός Ελλάδος, εφόσον αυτό αφορά το χρηματοπιστωτικό τομέα. Έπειτα, σημαντική είναι η συνεργασία μας με πλήθος φορέων του Ιδιωτικού και του Δημόσιου τομέα, αλλά και η γέφυρα επικοινωνίας μεταξύ των μελών μας και της ελληνικής κοινωνίας. Τέλος, κρίσιμης σημασίας είναι παροχή υπηρεσιών στα μέλη μας, αλλά αποκλειστικά και μόνο σε θεσμικό επίπεδο, καθώς σεβόμαστε με αυστηρή προσήλωση τις αρχές του υγιούς ανταγωνισμού μεταξύ των μελών μας», υποστηρίζει.
«Το κανονιστικό και εποπτικό πλαίσιο που διέπει τις Τράπεζες, ιδίως στον Ευρωπαϊκό χώρο, είναι σύνθετο, απαιτητικό και διαρκώς μεταβαλλόμενο», συμπληρώνει η κυρία Απαλαγάκη. «Έχουμε ψηφιοποιήσει την Ένωση και διανύουμε τώρα το τελικό στάδιο, ώστε η αρκετά εμπλουτισμένη ιστοσελίδα μας να είναι ακόμη πιο εύκολα και σύγχρονα δημόσια προσβάσιμη σε όλους. Οι εκπρόσωποι των μελών μας σε όλες τις βαθμίδες ιεραρχίας στηρίζουν πολύ ουσιαστικά με τη γνώση και την εμπειρία τους το έργο της Ένωσης. Μέσω του Διοικητικού Συμβουλίου, των Συντονιστικών Επιτροπών και της Εκτελεστικής καταφέρνουμε να δημιουργούμε μια κοινή προσέγγιση σε θεσμικό επίπεδο, που είναι επωφελής όχι μόνο για τα μέλη, αλλά και για την οικονομία και την κοινωνία. Γι’ αυτό, όπως είπα, είμαστε η γέφυρα των μελών μας με την κοινωνία αυστηρά σε θεσμικό πλαίσιο.
Έχουμε ακόμη πολλά να κάνουμε. Σε τακτά χρονικά διαστήματα θέτουμε ένα στόχο και τον υλοποιούμε. Διαρκής μας επιδίωξη είναι η επιμόρφωση των καταναλωτών. Ο χρηματοπιστωτικός εγγραμματισμός είναι σταθερά στον ορίζοντά μας. Στον τομέα αυτόν, η ΕΕΤ είναι εδώ και πολλά χρόνια (πολύ πριν από μένα) πρωτοπόρος».
«Το άγχος και η πίεση δαμάζονται με σωστό προγραμματισμό»
Παρόλο που το άγχος είναι ένα ανθρώπινο συναίσθημα, που το βιώνουμε κατά περιόδους όλοι μας, όπως τονίζει η κυρία Απαλαγάκη, σε θέσεις ευθύνης μπορεί να εξελιχθεί σε «κακό σύμβουλο», γιατί δεν μας επιτρέπει να ανταποκρινόμαστε στις καθημερινές, τακτικές ή έκτακτες υποχρεώσεις με νηφαλιότητα. «Προσπάθησα και προσπαθώ να το διαχειριστώ ακολουθώντας ορισμένες σταθερές όπως: συνέπεια, ανταπόκριση και βέβαια διαρκή συστηματική δουλειά. Η εμπειρία μου λέει ότι δαμάζουμε το άγχος και την πίεση με σωστό προγραμματισμό», επεξηγεί.
«Το θέμα της ισονομίας και ισότητας κυριαρχεί εδώ και χρόνια στην επικαιρότητα», σχολιάζει η κυρία Απαλαγάκη όσον αφορά το αν έχει επιτευχθεί η ισότιμη αντιμετώπιση γυναικών και ανδρών στα επαγγελματικά εν γένει και στο επιχειρείν ειδικότερα ή αν υπάρχει ακόμη δρόμος να διανυθεί. «Προσωπικά δεν έχω βιώσει σοβαρές αρνητικές εμπειρίες διαφοροποίησής μου σε σχέση με το άλλο φύλο. Νομίζω αυτό οφείλεται στον τομέα ενασχόλησής μου. Και οι δύο χώροι βασικής μου απασχόλησης, τόσο ο ακαδημαϊκός όσο και ο τραπεζικός, έχουν στο DNA τους την ισονομία, κυρίως όμως την αξιοκρατία.
Και στους δύο χώρους το εισιτήριο είναι η απόδοση. Είναι γνωστό ότι ιδίως ο τραπεζικός κλάδος δεν έχει στεγανά ανάμεσα στα δύο φύλα. Ούτε, βέβαια, το Πανεπιστήμιο».
Η ισότητα είναι λίγο και το ατομικό στοίχημα του καθενός, σύμφωνα με τη Γενική Διευθύντρια της ΕΕΤ. «Πρέπει να πιστέψεις ότι είσαι ίσος, αλλά ότι και οι άλλοι είναι ίσοι με σένα, ότι έχουν τα ίδια δικαιώματα. Η δική μου παιδεία, τόσο εκπαιδευτική όσο και οικογενειακή, κινήθηκε πάντα στο πνεύμα αυτό, της ισότητας. Την ισότητα την κατακτάς στην πράξη με σκληρή δουλειά, και θεωρώ ότι το σύνολο της ελληνικής κοινωνίας και του επιχειρείν έχει κάνει σημαντικά βήματα προς την κατεύθυνση της ισονομίας και ισότητας των δύο φύλων. Και γνωρίζετε βεβαίως, αν και δεν το θεωρώ σωστό να αναφερθώ σε ονόματα, ότι το χρηματοπιστωτικό σύστημα έχει να παρουσιάσει σημαντικές γυναικείες παρουσίες σε καίριες θέσεις -όχι μόνο ανώτατες, αλλά ηγετικές- στην κορυφή της ιεραρχίας, με ισχυρές διοικητικές και επιχειρηματικές ικανότητες και ουσιαστική και διαχρονική προσφορά».
Το μυστικό είναι ο υπεύθυνος δανεισμός
Τι είναι αυτό που αγαπά περισσότερο στον τραπεζικό τομέα και πώς η ίδια πιστεύει ότι μπορεί να εξελίξει τους ενασχολούμενους με αυτόν; Όπως αναφέρει η κυρία Απαλαγάκη, ο τραπεζικός τομέας αποτελεί πυλώνα σταθερότητας και ανάπτυξης κάθε οικονομίας. «Για τον λόγο αυτόν, η Ευρωπαϊκή Ένωση, αμέσως μετά τη χρηματοπιστωτική κρίση του 2008, δημιούργησε ένα συμπαγές και αυστηρό εποπτικό πλαίσιο για τις ευρωπαϊκές τράπεζες. Υγιής, σταθερή και αναπτυσσόμενη οικονομία προϋποθέτει υγιές, και σταθερό τραπεζικό σύστημα, και το αντίστροφο», επισημαίνει κατόπιν.
«Τα δικά μου εύσημα για τον τραπεζικό κλάδο περιττεύουν»
«Όταν έχεις οντότητες (Τράπεζες) που ηγούνται στο χρηματιστήριο, που ηγούνται στον ψηφιακό μετασχηματισμό, που στηρίζουν πολλές από τις ψηφιακές λειτουργίες όλης της χώρας, που προσφέρουν εκατοντάδες εκατομμύρια για κοινωνική δράση, που χρηματοδοτούν την οικονομία αλλά και που αποτελούν τους συνεπέστερους εργοδότες, νομίζω ότι τα δικά μου εύσημα για τον κλάδο περιττεύουν», εξηγεί περαιτέρω.
Η κυρία Απαλαγάκη κάνει αναφορά σε μια δική της εμπειρία, που προκάλεσε στη συνείδησή της, όπως δηλώνει, ένα είδος εμπιστοσύνης στη δυναμική των τραπεζών και στην ουσιαστική τους συμβολή στην οικονομία, γενικότερα, αλλά και στους καταναλωτές και τις επιχειρήσεις ειδικότερα. «Το 1987, στο ξεκίνημα της επαγγελματικής μου ζωής, χωρίς να έχω οποιαδήποτε επαγγελματική σχέση με Τράπεζες, απέκτησα δύο πιστωτικές κάρτες. Το επιτόκιο τότε ξεπερνούσε το 28%, ήταν άλλες οι εποχές. Με τη λελογισμένη χρήση τους κατάφερα να αποκτήσω αναγκαία αγαθά, κυρίως σε επίπεδο επαγγελματικού εξοπλισμού, που με βάση το τότε διαθέσιμο εισόδημά μου δεν υπήρχε περίπτωση διαφορετικά να αποκτήσω. Ενέταξα στα περιορισμένα τότε οικονομικά μου την τακτική εξόφληση των τραπεζικών μου οφειλών. Το μυστικό είναι ο υπεύθυνος δανεισμός».
Οι προσωπικές της αξίες και το work ethic της
Οι σημαντικότερες προσωπικές της αξίες, το work ethic με το οποίο πορεύεται και δραστηριοποιείται όλα αυτά τα χρόνια είναι, όπως αναφέρει, «καλές βάσεις (επομένως σπουδές) συστηματική οργανωμένη δουλειά, σεβασμός στους άλλους προϊσταμένους ή υφισταμένους και συνέπεια. Είναι, επίσης, «η διαρκής επιμόρφωση, η διαφάνεια, η ειλικρίνεια, ο εκσυγχρονισμός, η συλλογική δράση, η κατανόηση του εργασιακού περιβάλλοντος, το αίσθημα δικαιοσύνης, η οργάνωση, η αποτελεσματικότητα και η υπομονή». Η ίδια πιστεύει πολύ περισσότερο στη δύναμη του έργου και πολύ λιγότερο στη δύναμη της ατομικής μας προβολής.
«Η υπομονή και η ουσιαστική δουλειά αποτελούν το διαβατήριο μιας βιώσιμης πορείας για τον καθένα μας»
Θα συμβούλευε μια γυναίκα που κάνει τώρα τα πρώτα της βήματα στον κόσμο του επαγγελματικό στίβο γενικά να ξεκινήσει με την πεποίθηση ότι διεκδικεί σε ένα περιβάλλον δύσκολο, ανταγωνιστικό, περίπλοκο και εξελισσόμενο τη θέση που αξίζει στην προσπάθειά της. Επίσης, θα της έλεγε να αντιπαρέρχεται με υπομονή κάθε αντιξοότητα. «Οι αντιξοότητες μάς θωρακίζουν και μας κρατούν σε εγρήγορση, αρκεί να τις συνειδητοποιούμε και να τις αντιμετωπίζουμε έγκαιρα και με θάρρος. Η υπομονή και η ουσιαστική δουλειά αποτελούν το διαβατήριο μιας βιώσιμης πορείας για τον καθένα μας, ακόμη περισσότερο για τη γυναίκα, που αναμφίβολα διαθέτει πέραν από νοητικές ικανότητες και αυξημένη συναισθηματική νοημοσύνη, ένα προσόν μοναδικό και ιδιαίτερα αναγκαίο», συνοψίζει.