Στην Ελλάδα, η ατομική ή η οικογενειακή επιχειρηματικότητα λειτουργούσε κατ’ αρχήν ως μία μορφή πρωτογενούς επιχειρηματικότητας και σε δεύτερη φάση ως μία μορφή ατομικής απασχόλησης.
Η πρώιμη ανάπτυξη της μικροεπιχειρηματικότητας και η υποχώρηση
Από την δεκαετία του ‘50 (λίγο μετά τον πόλεμο) η ατομική επιχειρηματικότητα κατέγραψε μία σταδιακή άνοδο που εισοδηματικά απέδιδε πολύ καλύ καλύτερα στους μικροεπιχειρηματίες απ’ ότι μία υπαλληλική σχέση σε μία μεγάλη επιχείρηση (από τις λίγες που υπήρχαν τότε) ή σε μία δημόσια υπηρεσία. Σταδιακά και μετά την μεταπολίτευση (περίοδο ’70- ’90), η έλευση των μεγάλων πολυεθνικών στην Ελλάδα λειτούργησε καταλυτικά στην μείωση της μικροεπιχειρηματικότητας. Την θέση των μπακάλικων στις γειτονιές πήραν τα σουπερ μάρκετ, την θέση των καταστημάτων ηλεκτρονικών ειδών πήραν οι μεγάλες αλυσίδες ηλεκτρονικών. Ωστόσο η μικρο-επιχειρηματικότητα διατηρήθηκε σε μεγάλο βαθμό στις επαρχιακές πόλεις (υπήρχε ο οικογενειακός και συγγενικός δεσμός).
Η ελληνική κρίση
Η κρίση της περιόδου 2010-2018 με τις μεγάλες φορολογικές επιβαρύνσεις, τις δυσκολίες στις προμήθειες και τη μειωμένη συναλλακτική δραστηριότητα λόγω ανταγωνισμού από τις μεγάλες επιχειρήσεις που μπορούσαν να αντιμετωπίσουν τα προβλήματα λόγω υψηλής κεφαλαιακής στήριξης οδήγησαν σε μεγαλύτερη συρρίκνωση.
Και ήρθε η πανδημία του 2020 με τα lockdown. Η μικροεπιχειρηματικότητα πήρε λίγο επάνω της λόγω κυρίως στην προσπάθεια ατομοκεντρικής προσέγγισης της πελατείας (οι πελάτες πηγαιναν στα μικρά μαγαζιά για λόγους αμεσης και προσεκτικής εξυπηρέτησης). Όμως από το 2021-2022, η μικρο-επιχειρηματικότητα σε όλους τους κλάδους δέχθηκε πολλαπλά και καθοριστικά κτυπήματα. Η έλλειψη προιόντων και αγαθών αμέσως μετά τα πρώτα lockdown (2020-2021) έπληξε τους μικρούς. Η εκτίναξη της ενέργειας (το 2022 με την Ουκρανία) επίσης έπληξε πρώτους τους μικρούς όλων των κλάδων. Η εκτίναξη των τροφίμων έπληξε την εστίαση και τον μικρο-τουρισμό.
Ταυτόχρονα ,οι ‘μεγάλοι’ ήταν αυτοί που επωφελήθηκαν άμεσα από το Ταμείο Ανάκαμψης με αποτέλεσμα το χάσμα μεταξύ της μικρο-επιχειρηματικότητας και της μεγάλης επιχειρηματικότητας να διευρυνθεί. Και έτσι από το 2023 μέχρι σήμερα, έχουμε περάσει στην εποχή των εξαγορών και συγχωνεύσεων. Μέσα σε δύο χρόνια έχουμε δει τις περισσότερες εξαγορές και συγχωνεύσεις μικρών και υγιών επιχειρήσεων απ’ ότι είχαμε δει την προηγούμενη εικοσαετία.
Η δημιουργία ολιγοπωλίων
Με την κατάρρευση της μικρο-επιχειρηματικότητας, πλέον έχουμε εμφανείς τάσεις δημιουργίας ολιγοπωλίων, στη λογική ‘ο μεγάλος είναι δυνατός, αντέχει στα προβλήματα και δημιουργεί πλούτο’. Τα ολιγοπώλια πλέον έχουν πάρει μία διαφορετική μορφή με συγκέντρωση του 70-80% σε λιγότερους από 5 ομίλους σχεδόν σε όλες τις μορφές εμπορίου.
Ανεπισήμως, λέγεται ότι η κυβέρνηση από το 2019 μέχρι και σήμερα, αν όχι ενθαρρύνει αλλά τουλάχιστον ανέχεται αυτή την συγκέντρωση καθώς το μήνυμα που περνά από το κυβερνητικό επιτελείου είναι ότι θέλουμε ισχυρούς που θα προέλθουν από M&A, ακολουθώντας τις παγκόσμιες τάσεις.
Το ζητούμενο όμως είναι ότι αφ’ ενός η εξαφάνιση της μικρο-επιχειρηματικότητας θα οδηγήσει σε νέες αλλαγές και στις συναλλακτικές τάσεις, στα δημοσιονομικά έσοδα, στην εμπορική αλυσίδα. Και δεν ξέρουμε , εάν δεν ληφθούν αντιολιγοπωλιακά μέτρα, εάν ψωνίζουμε στο τέλος τα πάντα (από προιόντα μέχρι υπηρεσίες) από συγκεκριμένους κολοσσούς με τις δικές τους τιμές.
Ο «Θάνατος του Εμποράκου» πάντα έχει αρνητικές συνέπειες και στις κοινωνίες.