Οι νέοι σήμερα διαθέτουν πολλαπλά πτυχία, μεταπτυχιακά, τίτλους, εξειδικεύσεις, πιστοποιήσεις. Κι όμως, όταν έρχεται η ώρα να βρουν εργασία, συχνά δυσκολεύονται να βρουν κάτι όπως το φαντάζονταν – μετά από τόση μελέτη και επένδυση χρόνου. Από την άλλη, οι εργοδότες μπαίνουν σε διαδικασίες πρόσληψης σίγουροι ότι θα βρουν τα προσόντα που ζητούν, και συχνά πέφτουν σε… τοίχο.
Το θέμα δεν είναι ότι οι νέοι δεν ξέρουν αρκετά. Το ζήτημα είναι ότι λείπουν εκείνες οι δεξιότητες που δεν προκύπτουν εύκολα από ένα βιογραφικό, όπως η επικοινωνία, η ανθεκτικότητα, η δυνατότητα συνεργασίας, η ευελιξία και –το πιο σημαντικό για εμένα: η κοινωνική νοημοσύνη – η ικανότητα να αντιληφθεί κανείς τι αναμένεται από εκείνον και να ανταποκριθεί άμεσα και έξυπνα. Μιας και τα πάντα στη ζωή μας, συμπεριλαμβανομένων των σχέσεων μας και της εργασίας μας, γίνονται με ανθρώπους, από ανθρώπους και για ανθρώπους, η κατανόηση και η ικανότητά μας να ανταπεξέλθουμε στις περιστάσεις καθιστά την κοινωνική νοημοσύνη νούμερο ένα παράγοντα στην εξέλιξη και την επιτυχία.
Οι προηγούμενες γενιές μπορεί να μην είχαν τα ίδια εκπαιδευτικά εφόδια. Είχαν όμως αυτό που αποκαλούσαμε παλιά καπατσοσύνη – μια λέξη που τείνει να εξαφανιστεί από το λεξιλόγιό μας, την πρακτική ευφυία, με άλλα λόγια, να δρουν άμεσα και αποτελεσματικά! Είναι η ικανότητα να βρίσκεις λύση εκεί που άλλοι βλέπουν εμπόδιο. Να εργάζεσαι με προθυμία και ευελιξία. Να κάνεις το extra mile όταν χρειάζεται. Να προχωράς σε πράξη χωρίς να περιμένεις τις τέλειες συνθήκες. Ήταν το μεγάλο όπλο των προηγούμενων γενεών στην εργασία και στη ζωή.
Τα δεδομένα από τις μελέτες και τις τελευταίες έρευνες, μιλούν από μόνα τους:
- Μελέτη του Carnegie Foundation (1918), που υιοθετήθηκε αργότερα και από το Harvard & Stanford, έδειξε ότι το 85% της επαγγελματικής επιτυχίας βασίζεται σε soft skills – και μόλις το 15% σε τεχνικές γνώσεις (National Soft Skills Association).
- Έρευνα της Wonderlic (2016) έδειξε ότι το 93% των εργοδοτών θεωρούν τα soft skills εξίσου ή και πιο σημαντικά από τα πτυχία (Coursera blog).
- Σύμφωνα με τον Chartered Management Institute (UK), μόλις 3% των managers πιστεύει ότι οι νέοι απόφοιτοι είναι πλήρως «work-ready» (The Times).
- Έρευνα της Association of American Colleges and Universities (AACU) κατέδειξε ότι το 93% των ηγετών επιχειρήσεων και οργανισμών θεωρεί τις soft skills πιο σημαντικές από το ακαδημαϊκό αντικείμενο σπουδών (TIME).
Και στην Ελλάδα; Η εικόνα είναι ακόμα πιο έντονη. Έχουμε ένα από τα υψηλά ποσοστά ανεργίας νέων στην Ευρώπη. Πτυχιούχοι και κάτοχοι μεταπτυχιακών βρίσκονται συχνά χωρίς δουλειά – όχι γιατί δεν γνωρίζουν, αλλά γιατί η αγορά ζητά κάτι παραπάνω: πρακτική ευφυΐα και κοινωνικές δεξιότητες.
Οι παππούδες και οι γονείς μας είχαν λιγότερες ευκαιρίες για σπουδές, αλλά έμαθαν από μικροί να ανταπεξέρχονται, να βρίσκουν λύσεις, να παίρνουν πρωτοβουλίες. Οι νέοι σήμερα έχουν τεράστια γνώση, ακαδημαϊκό υπόβαθρο και τεχνολογικές δεξιότητες, αλλά συχνά τους λείπει αυτή η καθημερινή πρακτική εξυπνάδα που ανοίγει πόρτες (και) στην επαγγελματική ζωή.
Τι χρειάζεται να αλλάξει
Το σχολείο και το πανεπιστήμιο μάς δίνουν γνώσεις. Όμως η καπατσοσύνη και τα soft skills καλλιεργούνται αλλιώς, χρειάζονται δράση και συμμετοχή.
- Μέσα από ομαδικές εργασίες και πραγματικά projects.
- Μέσα από εθελοντισμό, πρακτική άσκηση και επιχειρηματικές πρωτοβουλίες.
- Μέσα από mentoring, καθοδήγηση και εμπειρίες που μας βάζουν να σκεφτούμε και να δράσουμε δημιουργικά.
Ο κόσμος αλλάζει με ταχύτητα. Δεν αρκεί να ξέρεις τι να κάνεις. Πρέπει να ξέρεις πώς να το κάνεις, και κυρίως να το κάνεις και μάλιστα σε συνεργασία με άλλους.
Όπως υποστήριξε ο Αριστοτέλης:
«Ο έξυπνος άνθρωπος προσαρμόζεται στις περιστάσεις, όπως το νερό παίρνει το σχήμα του δοχείου που βρίσκεται.»
Η επόμενη μέρα της αγοράς εργασίας δεν ανήκει σε αυτόν που έχει τα περισσότερα πτυχία, αλλά σε αυτόν που μπορεί να επικοινωνήσει, να προσαρμοστεί, να επινοήσει, να ανταπεξέλθει, να χειριστεί καταστάσεις και να αντέξει. Σε αυτόν που ξέρει να μετατρέπει τη γνώση και τη θεωρία σε πράξη.
Ίσως λοιπόν να ήρθε η στιγμή να ξαναφέρουμε – αν όχι στο λεξιλόγιό μας – στη ζωή μας, την καπατσοσύνη. Να αναπτύξουμε άμεσα, ουσιαστικά και ικανά την κοινωνική νοημοσύνη και την πρακτική ευφυία των νέων γενιών. Γιατί τελικά, αυτό που χρειάζονται οι νέοι σήμερα δεν είναι μόνο πτυχία. Είναι το χαμένο εκείνο μείγμα εξυπνάδας, ευελιξίας και πρακτικότητας που κάνει κάποιον ικανό να σταθεί, να προχωρήσει και να ξεχωρίσει.
Ας μου επιτραπεί να πω κλείνοντας ότι η “καπατσοσύνη” είναι η φρόνηση της εποχής μας: η τέχνη του να βρίσκεις λύσεις εκεί που οι άλλοι βλέπουν αδιέξοδα.