Αυτός ο διαρκής μεταβολισμός της σκέψης, η ικανότητα να βλέπει μοτίβα πίσω από την πολυπλοκότητα, έγινε το θεμέλιο της δικής της προσέγγισης στην καινοτομία και την επιχειρηματικότητα πολύ πριν γεννηθεί το 2012 η Truberries, ένας δικός της κόσμος εντός του χώρου της Έρευνας και της Συμβουλευτικής.
Η ίδια αναφέρει ότι δεν είδε ποτέ ως αντίφαση τα διαφορετικά αντικείμενα σπουδών της, καθώς το καθένα της προσέφερε άλλου είδους εφόδια: τα Μαθηματικά και η Στατιστική τής έδωσαν ακρίβεια και τρόπο να δομεί όχι μόνο τις σκέψεις της, αλλά και το σκεπτικό, δηλαδή το πλαίσιο όπου έχει νόημα κανείς να σκέφτεται. Από μικρή λάτρευε τα μαθηματικά, καθώς πολύ πριν τα γνωρίσει ως μάθημα, ήταν κώδικας επικοινωνίας που είχε με τον πατέρα της, από τόσο νωρίς όσο και η ομιλία. Θεωρούσε, μάλιστα, ότι συνδέονταν με την τάση της να βοηθά τους άλλους να κάνουν τα δύσκολα απλά.
Έπειτα, ήρθε στη ζωή της η Συστημική Συμβουλευτική -μια προσέγγιση που δανείζεται εργαλεία από τις επιστήμες της Ψυχολογίας, της Κοινωνιολογίας και της Θεωρίας Συστημάτων και που στηρίζεται στη δύναμη της σφαιρικής επιρροής των πραγμάτων για να συναντήσεις την αλήθεια- και της ανέτρεψε ένα μεγάλο μέρος της παραπάνω… περήφανης αντίληψης της, όπως η ίδια χαρακτηριστικά επισημαίνει. «Έμαθα να βλέπω τα μοτίβα πίσω από την πολυπλοκότητα και, μια μέρα πριν περίπου είκοσι χρόνια, μέσα σε μια εκπαιδευτική ομάδα, μια στιγμή… συστημικής ανασυγκρότησης έριξε φως και σε μια άλλη πλευρά μου: έτσι κατάλαβα ότι χαρακτηριστικό της ταυτότητάς μου ήταν να αλλάζω βαθμό πολυπλοκότητας. Άρα η ίδια ικανότητα που με έκανε περήφανη. Το να κάνω τα πολύπλοκα απλά με έβαζε και στον αντίστροφο τρόπο σκέψης, καθώς βίωνα εξίσου συναρπαστικά και το να κάνω τα απλά πολύπλοκα. Αυτή η τόσο απλή ανατροπή σκέψης με άλλαξε σε μια νύχτα», δηλώνει.
«Πλέον αναγνωρίζω και σε μένα και στους άλλους ποια πολυπλοκότητα φέρνει αξία και ποια είναι φλύαρη»
«Διοικούσα μια ομάδα οχτώ ατόμων τότε και θυμάμαι ότι άρχισα να δίνω πολύ πιο εύκολα την πρώτη έγκριση στα πάντα, όσο κι αν δεν ήταν σε τελικό στάδιο, και στους άλλους αλλά και σε εμένα. Συνειδητοποίησα ότι μια σκέψη που υπάρχει γραμμένη είναι πολύ καλύτερη από την τέλεια ολοκληρωμένη που αργεί πολύ και που θα την γράψω μόνη χωρίς την ομάδα μου. Είδα ότι κάποιες αλήθειες είναι τόσο απλές όσο τις ακούμε και είναι η συνέπειά τους στον πολύπλοκο κόσμο μας που φέρνει την αξία τους, όχι η ίδια τους η συνθετότητα. Ξενυχτούσα πάνω από τα reports πολύ πιο ουσιαστικά και μόνο όταν πραγματικά χρειαζόταν και γενικότερα άρχισα να παίρνω το πρώτο μέρος των αποφάσεων πιο εύκολα. Αυτή η συνειδητοποίηση με ωρίμασε, και πλέον αναγνωρίζω και σε μένα και στους άλλους ποια πολυπλοκότητα φέρνει αξία και ποια είναι φλύαρη. Με τα χρόνια, όλο αυτό πήρε και όνομα, ήρθε η έννοια του agility και του design thinking: η κουλτούρα του ατελούς απλού που κάνει το ξεκίνημα εφικτό και που δίνει το πλεονέκτημα να σπάει ένα εγχείρημα σε μέρη και να βελτιώνεται σταδιακά, ενώ ζεις το απόλυτο πλεονέκτημα ότι το πρώτο βήμα έχει γίνει!», τονίζει.
«Η δημιουργική γραφή και το Creative Intelligence με συγκίνησαν βαθιά, ως διανοητικές δυνατότητες μη συνειδητής πληροφορίας που, όταν ρέει στο σωστό ρυθμό, φέρνει στο φως – έστω και από διαίσθηση- ατόφιο ανεπεξέργαστο πλούτο και το πεδίο να αλλάξουμε τα πράγματα: τα προϊόντα, τις σχέσεις μας, την ίδια τη ζωή μας.
Όλα όσα έχω σπουδάσει και όσα συνεχίζω να μελετώ σχηματίζουν ένα οικοσύστημα εργαλείων για συναρπαστικές ανακαλύψεις. Και είμαι τυχερή που έχω καταφέρει όλο αυτό να το έχω κάνει επάγγελμα: έτσι βιώνω το αντικείμενο της εργασίας μου, έναν απέραντο πεδίο για συναρπαστικές ανακαλύψεις – με επίκεντρο τον άνθρωπο, τον τρόπο που σκέφτεται και αυτό που νιώθει. Γιατί άλλο είναι αναλύω, άλλο είναι αφουγκράζομαι – και από τη σύνθεση αυτών έρχεται η έμπνευση και έτσι γεννιούνται οι λύσεις και η στρατηγική».
Τα πολύτιμα μαθήματα που της προσέδωσε ο κάθε ρόλος της
«Ο κάθε ρόλος ήταν ένα εργαστήριο δεξιοτήτων. Ως Data Analyst εξασκείς την πειθαρχία και την ακρίβεια. Ως Project Designer καλλιεργείς τη σφαιρική σκέψη, την επαφή με τον υποκειμενισμό των πραγμάτων που πρέπει να αντικειμενικοποιείς ή και το αντίθετο, για να προσαρμοστείς στην πραγματικότητα των άλλων ανθρώπων, καθώς μαθαίνεις ότι η διαίσθηση και η μη λεκτική επικοινωνία κάποιες φορές λένε περισσότερα και πιο… ζουμερές αλήθειες. Ως vision maker (για τους πελάτες μας, στα frameworks στρατηγικής που σχεδιάσαμε στην εταιρεία μας The Growth Challenge), έμαθα να παίρνω την ευθύνη, να διευκολύνω τη δημιουργία νέων στρατηγικών λύσεων για τους πελάτες μας και να αναπτύσσω τις ομάδες των συνεργατών μου, αλλά και μεμονωμένα, τον καθένα ξεχωριστά. Αν η Έρευνα Αγοράς είναι ο φαροφύλακας, η The Growth Challenge αλλά και το πρώτο μας brand, η Truberries, είναι ο φάρος και ο φαροφύλακας μαζί. Φτιάχνουμε φάρους που καθοδηγούν, εμπνέουν, ταξιδεύουν το μέλλον των επιχειρήσεων με ασφάλεια και επιτυχία», αναφέρει αισιόδοξα.
…και τα μαθήματα που προσφέρει η ηγεσία σε μια μικρή εταιρεία
»Το να τρέχεις μια μικρή εταιρεία σε μαθαίνει πολλά: χρειάζεται ορθολογική σκέψη και ταχύτητα, αλλά κατά τη γνώμη μου χρειάζεται και πάθος, χαρά, ειλικρίνεια, επικοινωνία χωρίς άμυνες, ικανότητα να πλάθεις βεβαιότητες μέσα από την αβεβαιότητα και πίστη στο ότι θα συμβεί αυτό που αξίζει στη σωστή δουλειά. Αυτήν, άλλωστε, τη μορφή αισιοδοξίας περιγράφει το purpose μας στην Truberries, που προσδιορίσαμε για να ξεκινήσουμε το ταξίδι της, το 2012 και που ακόμα μας οδηγεί: υπάρχουμε προσπαθώντας για έναν κόσμο που γίνεται καλύτερος καθημερινά, ανοίγοντας τα φτερά του, με πλούσια αισιοδοξία, αλλά μόνο μέσα από βάσιμες ελπίδες, που έχουν δηλαδή υπόσταση και στηρίζονται σε αλήθειες», τονίζει στη συνέχεια.
Το κενό που γέννησε την Truberries
Σύμφωνα με όσα επισημαίνει η Σοφία Πρωτονοταρίου, «το 2012 η αγορά Έρευνας στην Ελλάδα, όπως άλλωστε οι περισσότεροι κλάδοι, ζούσε την τρικυμία της οικονομικής κρίσης. Η πτώση της ζήτησης οδηγούσε τις τιμές σε μία ξέφρενη κατηφόρα, με ό,τι συνεπάγεται κάτι τέτοιο στην αγορά υπηρεσιών. Οι περισσότερες εταιρείες προσπαθούσαν να κρατήσουν το μέγεθος του τζίρου τους, δηλαδή για ένα μερίδιο από μια πίτα (market pie) που μίκραινε συνέχεια.
Η πίστη μας στην αξία της συμβουλευτικής μελέτης μάς ώθησε να κάνουμε το αντίθετο από την τάση της αγοράς μας: να δημιουργήσουμε νέα offerings, δικά μας εργαλεία, τα truTOOLS,με μία νέα τιμολογιακή πολιτική που τιμά την αξία που προσφέραμε. Η πίστη μας στην αξία της συμβουλευτικής μελέτης, μαζί με την συνεργάτη μου Κατερίνα Κονδυλάκη, μας έδωσε την αυτοπεποίθηση να το τολμήσουμε- μαζί βέβαια με κάθε χαμόγελο πελάτη που εισπράτταμε όλα τα χρόνια έως το 2012.
Ξέραμε τι άρεσε στη δουλειά μας: η ποιότητα του field, η απρόσκοπτη ανάλυση χωρίς συμβιβασμούς σε ενέργεια και σε ουσία, η ευθύτητα και το πάθος μας να βρούμε την αλήθεια και να την οπτικοποιήσουμε με πληρότητα. Είχαμε από κοινού τη δέσμευση να μείνουμε πιστές στις αξίες μας, και είχαμε την πεποίθηση ότι υπάρχει στην αγορά ένα μικρό ποσοστό πελατών (αλλά αρκετό για τη δική μας υπόσταση) που θέλουν να διασφαλίσουν υψηλού επιπέδου υπηρεσίες και είναι έτοιμοι να πληρώσουν τη σωστή τιμή για αυτό, γιατί έχουν τη σιγουριά ότι με σωστή ερευνητική μελέτη data, θα κάνουν με τη σειρά τους και εκείνοι υπέροχη δουλειά μετά. Αυτό το προσδιορίσαμε: η Truberries δημιουργήθηκε για όσους θέλουν να κάνουν το extra mile.
Όλο αυτό δεν ήρθε τυχαία, αλλά απέρρεε από την Αποστολή της εταιρείας μας (Truberries Mission), που είχαμε προσδιορίσει με μεγάλη χαρά το 2012: να εντοπίσουμε το καλύτερο συντομότερο μονοπάτι που θα οδηγεί τον κάθε πελάτη μας στην επόμενη μεγάλη του επιτυχία.
Η Truberries γεννήθηκε το 2012 ως start-up: από την αρχή της εταιρείας, θυμάμαι το 2012, εξηγούσα σε κάθε νέο συνάδελφο ότι είμαστε virtual team, η εταιρία δεν είναι οι τοίχοι των γραφείων, είναι τα laptops μας και η σκέψη μας. Επιβιώσαμε στην κρίση, όχι μόνο γιατί η εταιρία ήταν παιδί της κρίσης αλλά γιατί δεν αφήσαμε καμία έως τώρα κρίση (καθώς επακολούθησαν αρκετές έως σήμερα..) να θολώσει την ταυτότητά μας ως εταιρεία, να ζαρώσει το επαγγελματικό μας ήθος και τα θέλω μας. Αυτό άλλωστε είναι και το ευτράπελο αλλά και το μαγικό στην αγορά: όσο τη σέβεσαι, σε σέβεται. Απλά δεν πρέπει να μπερδευτείς στις περιστάσεις που… χάνει την αυτοπεποίθησή της και δεν σέβεται τον εαυτό της. Εσύ πρέπει να συνεχίσεις να τη σέβεσαι».
«Η πρώτη πρόκληση ήταν να βρούμε τους γραφειακούς χώρους της Truberries, σε Λευκωσία και Αθήνα, να τους ετοιμάσουμε και να τους εξοπλίσουμε, ενώ ταυτόχρονα είχαμε πελάτες και projects που -ευτυχώς- δεν περίμεναν να στηθούμε!
Η αξιοπιστία μας και οι άριστες σχέσεις μας με άλλες εταιρείες του κλάδου της Έρευνας Αγοράς, τόσο στις χώρες λειτουργίας μας όσο και σε άλλες αγορές, από την Αγγλία έως την Ιαπωνία και τη Νότιο Κορέα μας βοήθησαν σημαντικά και συνεχίζουν να είναι πολύτιμα εφόδια. Η ορθολογική διαχείριση των οικονομικών, η οικονομική σεμνότητα και τα ξεκάθαρα όρια για το πώς προσδιορίζεται το προσωπικό από το εταιρικό βοήθησαν σημαντικά να έχουμε από την πρώτη μέρα μια εταιρική κουλτούρα διαχείρισης και να μην διαχειριζόμαστε την εταιρεία ως δύο άτομα freelancers», προσθέτει η επιχειρηματίας.
Όσον αφορά τα πιο επωφελή μαθήματα που η ίδια πήρε ως ηγέτιδα ομάδων αλλά και ως επιχειρηματίας, αναφέρει τα εξής: «Ηγεσία είναι να βλέπεις πέρα από την τωρινή κατάσταση, να βλέπεις πιο γρήγορα από τον χρόνο. Όταν ο χρόνος έρθει και φέρει την κατάσταση κοντά, οι επιλογές είναι λιγότερες. Ηγεσία, επίσης, είναι να χρηματοδοτείς με κουράγιο, με θέρμη και υποστήριξη τις μεγάλες ιδέες ακόμα κι αν μεγαλώνουν αργά, αλλά και να γειώνεις και να οριοθετείς. Δεν χωράει ο ρόλος του people pleaser στον ηγέτη, γιατί χρειάζεται καθαρό τοπίο, και η ειλικρίνεια στις σχέσεις ανταμείβει».
Στην ηγεσία, να δημιουργείς περιβάλλον όπου οι άνθρωποι έχουν δυνατότητες και παίρνουν την ευχαρίστηση να τα λύνουν, ενώ επίσης καταλαβαίνεις τα λάθη και δέχεσαι ότι κάποια πράγματα δεν θα είναι τόσο σωστά όσο τα θες, αλλά είναι το κόστος, για την “άλλη” ευκαιρία που κυνηγούσες και που ήταν καλύτερη…»
«Επιχειρηματικότητα είναι ένας συνονθύλευμα από επιλογές προκειμένου να λειτουργεί υγιώς μια επιχείρηση. Το επίπεδο ανοχής στο ρίσκο, το αν ο επιχειρηματίας είναι απλά επενδυτής ή συμμετέχει με εκτελεστικό ρόλο και ο τρόπος που μετράς την πρόοδο ορίζει διαφορετικά πρότυπα επιχειρηματικότητας», συμπληρώνει.
«Το πιο σημαντικό asset στην επιχειρηματικότητα δεν είναι τα χρήματα, αλλά η η εμπιστοσύνη των ανθρώπων»
«Η προηγούμενη σχέση με τον κλάδο δραστηριοποίησης δεν επηρεάζει μόνον λόγω εμπειρίας, δίνει τη συναισθηματική απόχρωση με το αντικείμενο: ουδέτερη, “άψυχη” δράση ή ένθερμη, με πάθος προσφορά στους ανθρώπους που σε εμπιστεύονται. Το πιο σημαντικό asset στην επιχειρηματικότητα δεν είναι τα χρήματα, αλλά η η εμπιστοσύνη των ανθρώπων. Όλες τις δεκαετίες της επαγγελματικής μου ζωής, θυμάμαι να βλέπω υποψήφιους συνεργάτες ( όχι μόνο πελάτες) να μου λένε “δεν με νοιάζει, θα έρθω, θα δουλέψουμε μαζί επειδή είσαι εσύ”».
«Φαντάζομαι συχνά έναν δείκτη επιχειρηματικότητας που να μετρά την εμπιστοσύνη της αγοράς προς το Top Management. Είμαι πεπεισμένη πως η καμπύλη του θα “καθρεφτίζει” την εξέλιξη κάθε εταιρείας, ειδικά στον κόσμο των υπηρεσιών, όπου η ηγεσία είναι το πιο κρίσιμο κεφάλαιο.
Η επιχειρηματική ευκαιρία είναι κάτι πιο δύσκολο να διαγνώσεις και να αξιοποιείς κάθε χρόνο, πολύ πιο πολύπλοκο από αυτό που ονομάζουμε business development και πωλήσεις: Η πώληση δεν είναι πάντα “καλή”. Η σωστή πώληση, αντανακλά και προάγει τη στρατηγική τοποθέτηση και πορεία της εταιρείας. Χρειάζεται προσοχή σε όλα αυτά που θεωρείται ότι ορίζουν by default τη νόρμα της σωστής επιχείρησης. Η “νόρμα” είναι μεταβαλλόμενη, καθώς ό,τι καθόριζε την κερδοφορία και υγεία μίας επιχείρησης πέντε χρόνια πριν, δεν θα ισχύει κατ΄ ανάγκη μέσα στα επόμενα πέντε χρόνια», υποστηρίζει.
Μιλώντας για την πιο καινοτόμα ιδέα ή project που έχει υλοποιήσει μέχρι σήμερα, η κυρία Πρωτονοταρίου αναφέρει ότι, μέσα στο 2025, σχεδίασε το “Perscent”, το πρώτο αρωματικό μοντέλο συναισθημάτων, για να προσδιορίσουν ακόμα πιο βαθιά την προσωπικότητα μίας μάρκας κατά το positioning. Πρόκειται για μια πρωτοβουλία που ανανεώνει με τον τρόπο της το data science, ενσωματώνοντας πτυχές από την Αισθητική Ψυχολογία (Psychology of Aesthetics) και δίνοντας νέα πνοή στον κόσμο του branding. «Μέσα από μελέτη μαζί με έναν έμπειρο σχεδιαστή καλλυντικών, δημιουργήσαμε ένα μοναδικό σύστημα αρωματικών κατευθύνσεων και δώσαμε στη… μύτη των συμμετεχόντων τη σημασία που της αξίζει, γιατί ήταν παραγκωνισμένη. Το Perscent ήρθε να αποδείξει ότι όταν δώσεις τη δυνατότητα στους ανθρώπους να… μυρίσουν τα insights, ανοίγονται νέες δυνατότητες για brand impact», σχολιάζει σχετικά.
«Δεν γίνεται κάποια λιγότερο γυναίκα αν είναι ορθολογική»
Η Σοφία Πρωτονοταρίου έχει πολύ ξεκάθαρες συμβουλές να δώσει στις γυναίκες που κάνουν τώρα δειλά δειλά τα πρώτα τους βήματα στο επιχειρείν: «Φτιάξτε τον δικό σας ορισμό επιτυχίας και ευτυχίας· μην δανείζεστε έτοιμους. Καλλιεργήστε γνώση, δεξιότητες κι έχετε ειλικρίνεια τόσο για τις αδυναμίες σας όσο και για τις δυνάμεις σας. Δεν είναι ντροπή να είστε δυνατή, δεν γίνεστε λιγότερο γυναίκα αν είστε ορθολογική. Δώστε άφοβα αξία στη διαίσθηση και τη φαντασία σας και προσδώστε εσείς την ισορροπία που θέλετε μεταξύ των διαφορετικών ρόλων σας, καθώς η ζωή είναι δική σας».
Συνεχίζει υπογραμμίζοντας ότι «εμείς οι γυναίκες έχουμε πολλούς ρόλους, συχνά αντιφατικούς, κάποιους πιο φορτωμένους με στερεότυπα. Μην επιβαρύνετε κανένα ρόλο με όσα δεν πήγαν καλά σε κάποιον άλλο από τους ρόλους σας. Κρατήστε καθαρή ματιά. Μπορείτε χωρίς να τα φορτώσετε σε κάποιον άλλον ρόλο σας, να συγχωρείτε πιο εύκολα τον εαυτό σας. Μας αξίζει να ξεκινάμε από την αρχή μετά από ένα λάθος, με χαμόγελο, γιατί κανένας άλλος δεν θα το κάνει καλύτερα από εσάς».
«Δημιουργήστε δίκτυα αληθινών σχέσεων, όπως είναι ο δικός σας αυθεντικός τρόπος να κάνετε σχέσεις, όχι απλώς networking»
«Δεν είναι κακό να απολαμβάνετε τη δουλειά σας», προσθέτει. «Δεν χρειάζεται να τη χαρακτηρίσετε κουραστική απλά για να δικαιολογήσετε το ότι η δουλειά σας συνεπήρε από τους άλλους ρόλους σας. Δημιουργήστε δίκτυα αληθινών σχέσεων, όπως είναι ο δικός σας αυθεντικός τρόπος να κάνετε σχέσεις, όχι απλώς networking. Και, κυρίως, θυμηθείτε ότι η επιχειρηματικότητα είναι μαραθώνιος δημιουργίας, όχι sprint αποδείξεων. Δεν χρειάζεται να “αποδείξετε” κάτι για να ταιριάξετε σε στερεότυπα, ούτε καν στα πιο καλοπροαίρετα».