Αυτή η γεύση, αυτό το άρωμα, θα μπορούσαν να χάσουν την έντασή τους ή να σταματήσουν να υπάρχουν; Η κλιματική αλλαγή στον αμπελοοινικό τομέα αποτελεί μία νέα πρόκληση για πολλές επιχειρήσεις του χώρου.
Εν αρχή η συγκομιδή
Σύμφωνα με το «Institut national de la recherche agronomique» της Γαλλίας και μετά από μελέτη που διενήργησαν τα Πανεπιστήμια Bordeaux και Bourgogne, οι αλλαγές στους τρόπους και στους χρόνους ανάπτυξης και συγκομιδής των σταφυλιών έχουν αλλάξει δραματικά σε σχέση με το παρελθόν.
Στην εποχή μας, η συγκομιδή στους περισσότερους αμπελώνες ξεκινά δύο με τρεις εβδομάδες νωρίτερα από ό,τι πριν από 40 χρόνια, με επιπτώσεις στα σταφύλια και στις προκύπτουσες μορφές οίνων. Η αύξηση της θερμοκρασίας, επιδρά στη γεύση ενός κρασιού, εάν τα σταφύλια χάσουν την οξύτητά τους, αυξήσουν το αλκοόλ στο οινικό αποτέλεσμα ή αποκτήσουν διαφορετικά αρωματικά χαρακτηριστικά. Αυτό μπορεί να αλλάξει το γευστικό προφίλ του κρασιού και να μειώσει την ποιότητά του. Οι παγετοί εκτός εποχής μπορεί να καταστρέψουν τα νεαρά βλαστάρια, ενώ οι καύσωνες και τα μεγάλα διαστήματα ξηρασίας, προκαλούν ηλιακά εγκαύματα.
Αλλαγή στους οινοποιητικούς χάρτες
Σε παγκόσμια κλίμακα, η κλιματική αλλαγή θα μπορούσε να μειώσει την καλλιεργήσιμη επιφάνεια στις σημερινές αμπελουργικές περιοχές και να την αυξήσει σε άλλες. Εάν η υπερθέρμανση του πλανήτη ξεπεράσει τους 2°C, περίπου το 90% όλων των παραδοσιακών αμπελουργικών περιοχών στις παράκτιες και πεδινές περιοχές της Ισπανίας, της Ιταλίας, της Ελλάδας και της νότιας Καλιφόρνια ενδέχεται να μην μπορούν να παράγουν κρασί υψηλής ποιότητας σε οικονομικά βιώσιμες συνθήκες μέχρι το τέλος του αιώνα που διανύουμε, λόγω της υπερβολικής ξηρασίας και των συχνότερων κυμάτων καύσωνα. Αντίθετα, οι υψηλότερες θερμοκρασίες θα μπορούσαν να βελτιώσουν την καταλληλόλητα άλλων περιοχών για την παραγωγή ποιοτικών οίνων όπως η βόρεια Γαλλία, οι πολιτείες της Ουάσιγκτον και του Όρεγκον στις Ηνωμένες Πολιτείες, η επαρχία της Βρετανικής Κολομβίας στον Καναδά και η Τασμανία στην Αυστραλία. Θα μπορούσαν ακόμη και να δημιουργήσουν νέες οινοπαραγωγικές περιοχές στο Βέλγιο, την Ολλανδία και τη Δανία.
Κι άλλες προκλήσεις
Η εμφάνιση νέων ασθενειών και παρασίτων συνθέτουν άλλες επικείμενες προκλήσεις για τους παραγωγούς. Οι αμπελώνες μπορούν να αντέξουν την υπερθέρμανση του πλανήτη κάτω από το όριο των 2°C χρησιμοποιώντας πιο ανθεκτικές στην ξηρασία ποικιλίες σταφυλιού και υποκείμενα, υιοθετώντας μεθόδους διαχείρισης που διατηρούν καλύτερα το νερό του εδάφους, όπως η μείωση της πυκνότητας του αμπελώνα και η προστασία από τη διάβρωση.
Στρατηγική και λύσεις
Η κλιματική αλλαγή αποτέλεσε αντικείμενο συζήτησης και στη χώρα μας στο πλαίσιο συνεδρίου που διοργανώθηκε από τον Σύνδεσμο Ελληνικού Οίνου (Σ.Ε.Ο.) και το Δίκτυο Οινοποιών Κρήτης, με θέμα «Κλιματική Κρίση και Βιωσιμότητα το Αμπελοοινικού Τομέα».
Μιλήσαμε με τον Δρ. Γιάννη Βογιατζή, Πρόεδρο του Συνδέσμου Ελληνικού Οίνου, o οποίος μας τόνισε ότι η κλιματική κρίση πρέπει να αντιμετωπιστεί με συγκεκριμένη στρατηγική και συνέπεια.
«Προσπαθούμε να σχεδιάσουμε ένα βιώσιμο μέλλον για την αμπελουργία. Και ένα σημαντικό βήμα που κάνουμε σε αυτή την κατεύθυνση σχετίζεται με τις πιστοποιήσεις βιώσιμης λειτουργίας και παραγωγής οίνου στη χώρα. Η στρατηγική συμφωνία συνεργασίας με την ιταλική εταιρεία πιστοποιήσεων Εqualitas, μια από τις πιο γνωστές εταιρείες στο χώρο, θα οδηγήσει στη διαμόρφωση συγκεκριμένων προτύπων τα οποία κάτω από τη δική μας επίβλεψη, θα μπορούν να εφαρμόσουν εταιρείες συμβούλων και πιστοποιήσεων στον αμπελοοινικό τομέα. Κοινός στόχος είναι η υποστήριξη των επιχειρήσεων στους τομείς της παραγωγής, μεταποίησης και εμπορίας του ελληνικού αμπελοοινικού κλάδου για να επιδιώξουν μια κοινωνικά, περιβαλλοντικά και οικονομικά βιώσιμη επιχειρηματική ανάπτυξη», ανέφερε ο κ. Βογιατζής.
Στα καλά παραδείγματα
Στον δρόμο της βιώσιμης ανάπτυξης, η «Κυρ Γιάννη», μέτρησε το ανθρακικό αποτύπωμα στα δύο κτήματά της σε Νάουσα και Αμύνταιο, λαμβάνοντας το πιστοποιητικό ISO 14064 και πλέον αποτελεί την πρώτη Ελληνική εταιρεία που γίνεται δεκτή στην οικογένεια της οργάνωσης International Wineries for Climate Action.
Ο Δρ. Γιάννης Βογιατζής, Πρόεδρος του Συνδέσμου Ελληνικού Οίνο
Το Α και το Ω είναι ο στρατηγικός σχεδιασμός
Η θέσπιση εθνικού στρατηγικού σχεδίου για τη βιωσιμότητα του ελληνικού αμπελώνα σε συνθήκες κλιματικής κρίσης είναι καθοριστική, σύμφωνα με τον Δρ. Γιάννη Βογιατζή, κάτι που καταγράφηκε και ως ψήφισμα κατά τη διάρκεια του συνεδρίου στην Κρήτη.
Ορισμένα από τα 13 σημεία που κατατέθηκαν υπόψη της κυβέρνησης για τον στρατηγικό σχεδιασμό του αμπελοοινικού τομέα είναι οι υδάτινοι πόροι, που θα πρέπει να γίνουν αντιληπτοί ως εθνικό κεφάλαιο, ώστε να διασωθεί το απόθεμά τους μέσω των κατάλληλων έργων, ενώ θα πρέπει να υπάρξει και νομοθετική ρύθμιση, με γνώμονα τη λελογισμένη χρήση τους.
Η μετατροπή όλων των ανενεργών δικαιωμάτων φύτευσης από το 2013 σε άδειες φύτευσης, με προτεραιότητα στα αμπελοτεμάχια που κατόπιν εμπεριστατωμένης επιστημονικής μελέτης μπορούν να λειτουργήσουν ως αντιπυρικές ζώνες με ταυτόχρονη πλήρη κρατική ασφαλιστική κάλυψη κινδύνου είναι επίσης μία κομβική πρόταση.
Λόγω της κλιματικής αλλαγής, θα πρέπει να επιτραπεί η δυνατότητα μεταφοράς των δικαιωμάτων φύτευσης μιας εκμετάλλευσης σε πιο κατάλληλες περιοχές για αμπελοκαλλιέργεια, εντός της ίδιας ζώνης προϊόντων Προστατευόμενης Ονομασίας Προέλευσης και Προστατευόμενης Γεωγραφικής Ένδειξης, ενώ το κόστος για τη νέα φύτευση θα πρέπει να εντάσσεται στην αναδιάρθρωση αμπελώνων, η οποία θα πρέπει να ενισχυθεί γενναία από τον προϋπολογισμό της Ε.Ε.
Καθοριστικής σημασίας είναι και η εκπαίδευση των αμπελουργών σε βιώσιμες αμπελουργικές πρακτικές, που θα τους βοηθήσει να επιβιώσουν στις νέες συνθήκες που διαμορφώνονται, αλλά και η δημιουργία ενός Εθνικού Ταμείου Ανακούφισης του πρωτογενούς τομέα από φυσικές καταστροφές.
Συσκευασίες
Και οι συσκευασίες όμως έχουν κατά καιρούς αποτελέσει αντικείμενο συζήτησης, ως μέρος της λύσης απέναντι στην κλιματική αλλαγή για τον οινοποιητικό τομέα. Οι παραδοσιακές γυάλινες φιάλες κρασιού είναι βαριές και η παραγωγή τους απαιτεί αρκετή ενέργεια. Η μετάβαση σε ελαφρύτερες γυάλινες φιάλες, ή η επαναχρησιμοποίηση, μπορούν να μειώσουν το ενεργειακό αποτύπωμα.
Επίσης, οι συσκευασίες που περιέχουν σύνθετα υλικά, όπως φελλούς με πλαστικά μέρη, που είναι δύσκολο να ανακυκλωθούν, θα πρέπει να αντικατασταθούν με εύκολα ανακυκλώσιμες επιλογές.
Σε κάθε περίπτωση η ανάπτυξη ενός εθνικού στρατηγικού σχεδιασμού για τον αμπελοοινικό τομέα είναι κρίσιμη για το αύριό του και για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται σε αυτόν.