Στον σύγχρονο κόσμο, λίγα έθνη βασίζονται αποκλειστικά στην αγορά ή σε εντολές. Αλλά τα περισσότερα κλίνουν προς το ένα ή το άλλο από αυτά τα μοντέλα.
Οι οικονομίες που βασίζονται στην αγορά ή «ελεύθερες» οικονομίες επιτρέπουν στους ανθρώπους και τις επιχειρήσεις να ανταλλάσσουν ελεύθερα αγαθά και υπηρεσίες ανάλογα με την προσφορά και τη ζήτηση.
Οι παραγωγοί καθορίζουν τι πωλείται και παράγεται, καθώς και ποιες τιμές θα χρεώνουν. Εάν αναμένουν να πετύχουν, θα παράγουν αυτό που θέλουν οι καταναλωτές και θα χρεώνουν αυτό που είναι διατεθειμένοι να πληρώσουν.
Μέσω αυτών των αποφάσεων, οι νόμοι της προσφοράς και της ζήτησης καθορίζουν τις τιμές και τη συνολική παραγωγή. Εάν η καταναλωτική ζήτηση για ένα συγκεκριμένο προϊόν αυξηθεί, η παραγωγή τείνει να αυξάνεται για να ικανοποιήσει τη ζήτηση. Η αυξημένη ζήτηση προκαλεί αύξηση των τιμών μέχρι οι καταναλωτές να διστάσουν και να μειώσουν τις αγορές τους. Η ζήτηση για το προϊόν θα μειωθεί στη συνέχεια και οι τιμές θα μειωθούν μαζί της.
Αυτή η συνεχής έλξη προσφοράς και ζήτησης επιτρέπει σε μια οικονομία της αγοράς την τάση να ισορροπεί φυσικά. Καθώς οι τιμές σε έναν τομέα αυξάνονται μαζί με τη ζήτηση, τα χρήματα και η εργασία που απαιτούνται για την κάλυψη αυτής της ζήτησης μετατοπίζονται προς εκείνα τα μέρη όπου χρειάζονται.
Οι οικονομίες που βασίζονται σε διοικητικές μονάδες εξαρτώνται από μια κεντρική κυβέρνηση που ελέγχει τα επίπεδα παραγωγής, την τιμολόγηση και τη διανομή των αγαθών.
Σε ένα τέτοιο σύστημα, η κυβέρνηση κατέχει βιομηχανίες που θεωρούνται απαραίτητες για λογαριασμό των καταναλωτών που τις χρησιμοποιούν. Ο ανταγωνισμός μεταξύ των εταιρειών αποθαρρύνεται ή απαγορεύεται. Οι τιμές ελέγχονται.
Ο κομμουνισμός απαιτεί μια οικονομία βασισμένη στην διοίκηση. Σύγχρονα παραδείγματα περιλαμβάνουν την Κούβα και τη Βόρεια Κορέα. Μια οικονομία που βασίζεται σε εντολές επιχειρεί να αντικαταστήσει τη λειτουργία της προσφοράς και της ζήτησης.
Οι καθαρές οικονομίες της αγοράς σπάνια υπάρχουν στον σύγχρονο κόσμο, καθώς συνήθως υπάρχει κάποιος βαθμός κυβερνητικής παρέμβασης ή κεντρικού σχεδιασμού. Ακόμη και οι Ηνωμένες Πολιτείες θα μπορούσαν να θεωρηθούν μικτή οικονομία. Μπορεί να μην επιβάλλουν την παραγωγή, αλλά έχουν τρόπους να την επηρεάσουν.
Ακολουθούν τα βασικότερα γνωμικά για την οικονομία:
«Ο καπιταλισμός έχει ένα μόνιμο ελάττωμα: την άνιση κατανομή του πλούτου. Ο σοσιαλισμός αντίθετα έχει ένα σταθερό προτέρημα: την ίση κατανομή της φτώχειας.» Ουίνστον Τσώρτσιλ
«Το έθνος να λυπάστε αν φοράει ρούχο που δεν το ύφανε. Ψωμί αν τρώει, αλλά όχι απ’ τη σοδειά του.
Κρασί αν πίνει, αλλά όχι από το πατητήρι του.» Χαλίλ Γκιμπράν
«Είναι πολύ καλό που ο λαός δεν καταλαβαίνει πώς λειτουργεί το τραπεζικό και το νομισματικό μας σύστημα, γιατί αν το καταλάβαινε, θα γινόταν επανάσταση αύριο το πρωί.» Henry Ford
«Οικονομική πολιτική σημαίνει: αν κινείται φορολόγησέ το, αν συνεχίζει να κινείται ρύθμισέ το νομοθετικά, αν σταματήσει να κινείται επιδότησέ το.» Ρόναλντ Ρήγκαν
«Όταν βάζεις φόρους και όταν κουρεύεις πρόβατα, καλό είναι να σταματάς πριν γδάρεις το πετσί.» Austin O’Malley
«Ο αποκλειστικός σκοπός της παραγωγής είναι η κατανάλωση.» Adam Smith
«Ο πληθωρισμός είναι μια μορφή φορολογίας που επιβάλλεται χωρίς νόμο». Milton Friedman
«Η μόνη αξία των οικονομικών προβλέψεων είναι ότι κάνουν την αστρολογία να φαίνεται αξιόπιστη.» Τζων Κένεθ Γκαλμπρέιθ
«Η Οικονομία δεν έχει να κάνει με την εξοικονόμηση χρημάτων αλλά με το πώς να ξοδεύονται χρήματα με συνετό τρόπο.» Τόμας Χάξλεϋ
«Οι πολιτικοί αγώνες των τελευταίων 35 ετών είχαν να κάνουν με τη δίκαιη κατανομή των χρυσών αυγών. Στις επόμενες δεκαετίες πρέπει να επικεντρωθούμε στην υγεία της χήνας.» Paul Tsongas
«Ο καπιταλισμός χωρίς χρεοκοπία είναι σαν το χριστιανισμό χωρίς την κόλαση.» Frank Borman
Σε μια πολιορκία, ένας νεαρός που κουβαλούσε δυο κουβάδες νερό φώναζε: «έξι νομίσματα για έναν κουβά νερό!». Μια βόμβα έπεσε και κατέστρεψε τον ένα κουβά. «Δώδεκα νομίσματα για έναν κουβά νερό!», συνέχισε ατάραχα ο νεαρός. Νικολά Σαμφόρ
«Το πρώτο μάθημα των οικονομικών είναι η έλλειψη επαρκών πόρων: δεν υπάρχουν ποτέ αρκετά για να ικανοποιήσουν τις ανάγκες όλων όσοι τα θέλουν. Το πρώτο μάθημα της πολιτικής είναι να παραβλέψεις το πρώτο μάθημα των οικονομικών.» Thomas Sowell
«Ο πληθωρισμός μας φέρνει την αληθινή δημοκρατία. Για πρώτη φορά στην ιστορία τα είδη πολυτελείας και τα είδη πρώτης ανάγκης πουλιούνται στην ίδια τιμή.» Robert Orben
«Όταν και οι κυρα-Κατίνες αρχίζουν να παίζουν στο Χρηματιστήριο, είναι ώρα για τους μεγάλους παίκτες να την κοπανήσουν.» Joseph Kennedy
«Όταν οι αγρότες ευημερούν, ευημερεί και η χώρα, και όταν οι αγρότες έχουν προβλήματα, έχει προβλήματα και η χώρα.» Χάρυ Τρούμαν
«Το να σκεφτόμαστε ότι η Νέα Οικονομία έχει ξοφλήσει είναι σαν κάποιος στο Λονδίνο του 1830 να έλεγε ότι η βιομηχανική επανάσταση τελείωσε, επειδή κάποιος υφαντουργός στο Μάντσεστερ χρεοκόπησε.» Alvin Toffler
«Έχουμε φτάσει σε ένα σημείο όπου ο ιδιωτικός τομέας είναι το κομμάτι εκείνο της οικονομίας που ελέγχει η κυβέρνηση, και ο δημόσιος τομέας είναι εκείνο το κομμάτι της οικονομίας που δεν ελέγχει κανένας.» Sir James Goldsmith
«Όταν καλά νέα για την αγορά εμφανιστούν στην πρώτη σελίδα των Τάιμς της Νέας Υόρκης, πούλα.» Bernard Baruch
«Η κυκλοφορία της εμπιστοσύνης είναι προτιμότερη από την κυκλοφορία του χρήματος.» Τζέιμς Μάντισον
«Οικονομία είναι η τέχνη του να αλλάζει το χρήμα από χέρι σε χέρι μέχρι που τελικά δεν μένει τίποτα.» Robert W. Sarnof
«Το δημόσιο έλλειμμα είναι η διαφορά ανάμεσα στα χρήματα που δαπανά η κυβέρνηση και τα χρήματα που τολμά να εισπράξει.» Sam Ewing
«Οι φόροι είναι η τιμή που πληρώνουμε για μια πολιτισμένη κοινωνία.» Oliver Wendell Holmes Jr.
«Το πετρέλαιο είναι υπερβολικά πολύτιμο αγαθό για να το αφήσουμε στα χέρια των Αράβων.» Χένρυ Κίσσιγκερ
«Πρόκειται για την Οικονομία, ανόητε.» Μπιλ Κλίντον
«Η οικονομική ύφεση είναι για τον καπιταλισμό ένα καλό, κρύο ντους.» Joseph A. Schumpeter
«Η Μικροοικονομία έχει να κάνει με λεφτά που δεν έχεις εσύ, ενώ η Μακροοικονομία έχει να κάνει με λεφτά που δεν έχει η κυβέρνηση.» P.J. O’ Rourke
«Η συμπλήρωση της φορολογικής δήλωσης είναι υπερβολικά δύσκολη υπόθεση για έναν μαθηματικό. Χρειάζεται έναν φιλόσοφο.» Αλβέρτος Αϊνστάιν
«Η τέχνη της επιβολής φόρων συνίσταται στο να αφαιρείς όσο το δυνατόν περισσότερα πούπουλα από μια χήνα, με το λιγότερο κρώξιμο». Ζαν Μπατίστ Κολμπέρ