Η διαφορά ανάμεσα στις δύο καταστάσεις δεν είναι θέμα ικανότητας αλλά θέμα ψυχικού χρόνου. Στη μια περίπτωση λειτουργούμε μέσα από τον εσωτερικό ρυθμό ενώ στην άλλη προσπαθούμε να προλάβουμε τον ρυθμό των γεγονότων.
Ο Robert Quinn ονόμασε αυτή τη σπάνια κατάσταση“the fundamental state of leadership”. Είναι η κατάσταση όπου ο ηγέτης δρα όχι βάσει ρόλου μα με αυθεντική, ευθυγραμμισμένη συνείδηση. Όμως το να ζεις και να ηγείσαι σε πραγματικό χρόνο δεν είναι τεχνική. Είναι υπαρξιακή πράξη. Και όπως κάθε πράξη συνείδησης, έρχεται αντιμέτωπη με την αντίσταση του εαυτού.
Τα Τέσσερα Ψυχικά Εμπόδια
Μετά από δεκαετίες έρευνας, οι Quinn και Thakor εντόπισαν τέσσερις εσωτερικές διαστρεβλώσεις που κρατούν τους ηγέτες εκτός αυτής της κατάστασης. Θα μπορούσαμε να τις ονομάσουμε τέσσερις ψευδαισθήσεις.
- Η ψευδαίσθηση ότι δεν υπάρχουν εναλλακτικές.
- Η ψευδαίσθηση ότι δεν υπάρχει ελπίδα.
- Η ψευδαίσθηση ότι δεν υπάρχει χρόνος και
- Η ψευδαίσθηση ότι δεν υπάρχει ανάγκη.
Τέσσερις μορφές φόβου δηλαδή, μεταμφιεσμένου σε ρεαλισμό. Αν έβαζα για μια στιγμή το ψυχοθεραπευτικό καπέλο, θα ισχυριζόμουν πως πρόκειται για τέσσερα μοτίβα άμυνας απέναντι στην αβεβαιότητα. Κάθε φορά που λέμε “δεν γίνεται αλλιώς”, προστατεύουμε τον εαυτό μας από το άγχος του άγνωστου.
Κάθε φορά που λέμε “είναι αργά”, κλείνουμε την πόρτα στο ενδεχόμενο. Και τελικά η δυσκολία του real-time leadership, δεν είναι ότι δεν ξέρουμε τι να κάνουμε, αλλά ότι δεν αντέχουμε να μείνουμε παρόντες μέχρι να το μάθουμε.
1. “Δεν Υπάρχουν Εναλλακτικές”
Πίσω από αυτή τη σκέψη κρύβεται ο φόβος του λάθους. Οι οργανισμοί αγαπούν τις βεβαιότητες και οι άνθρωποι που τους καθοδηγούν ακόμη περισσότερο. Όμως ο ηγέτης που λειτουργεί “σε πραγματικό χρόνο” δεν ρωτά “ποιο είναι το σωστό”, αλλά “τι δεν έχουμε δει ακόμα”.
Ένας διευθυντής νοσοκομείου που τολμά να προσλάβει τον πιο συνεργατικό και όχι τον πιο διακεκριμένο γιατρό, δεν παραβιάζει έναν απλό κανόνα. Επεκτείνει την αντίληψη του τι θεωρείται αξία εντός του νοσοκομείου. Η ηγεσία εδώ δεν είναι επιλογή ανθρώπου, αλλά πράξη συνειδητοποίησης: Ότι το “σωστό” είναι κι αυτό μια προκατάληψη.
2. Δεν υπάρχει ελπίδα
Η απελπισία είναι μια μορφή παραίτησης από την ευθύνη. Οδηγοί, managers, γονείς, όλοι κάποια στιγμή νιώθουν πως “ό,τι κι αν κάνω, δεν αλλάζει τίποτα”. Όμως η ελπίδα, όπως έλεγε ο Viktor Frankl, δεν είναι προσδοκία αποτελέσματος, αλλά η θέληση για νόημα μέσα στην αστάθεια.
Ο ηγέτης που αντέχει να μάθει αντί να νικήσει, που θέτει στόχο την κατανόηση αντί της τελειότητας, δημιουργεί χώρο για εξέλιξη. Κάθε μικρή επιτυχία, κάθε νέα ιδέα που γεννιέται μέσα στην αμφιβολία, είναι μια μορφή ελπίδας σε δράση. Σε τελευταία ανάλυση το δίπτυχο είναι πάντα το ίδιο: Ή νικάς ή μαθαίνεις. Και το να μαθαίνεις είναι νίκη.
3. Δεν υπάρχει χρόνος
Η πιο συχνή ψευδαίσθηση. “Δεν προλαβαίνω να ηγηθώ”σημαίνει συνήθως “φοβάμαι να σταματήσω”. Η ταχύτητα είναι το νέο ναρκωτικό των οργανισμών. Μια συνεχής κίνηση που λειτουργεί σαν τέλεια κάλυψη για την απώλεια προσανατολισμού.
Όταν ο ηγέτης εμπιστεύεται, απλοποιεί και διαχειρίζεται τις συγκρούσεις αντί να τις αποφεύγει, τότε ανακτά τον ψυχικό του χρόνο. Η ηγεσία δεν απαιτεί περισσότερες ώρες, απαιτεί λιγότερες άμυνες.
4. Δεν υπάρχει ανάγκη
Ένα από τα πιο ύπουλα εμπόδια είναι η αυτάρκεια: “Όλα λειτουργούν, γιατί να αλλάξω;”
Όμως, όπως απέδειξε ο Ray Anderson της Interface, το “αρκετά καλό” είναι ο εχθρός της ζωντανής ηγεσίας.
Η παρουσία δεν περιορίζεται στο να λύνεις προβλήματα. Είναι η ικανότητα να βλέπεις δυναμικό εκεί όπου δεν υπάρχει κρίση. Ηγέτης είναι εκείνος που νιώθει την κίνηση πριν εμφανιστεί το σύμπτωμα.
Η ηγεσία ως υπαρξιακή πράξη
Κοιτώντας λίγο προσεκτικά, αναδύεται το κοινό μοτίβο πίσω από τα τέσσερα εμπόδια, άμυνες, ψευδαισθήσεις: Ο φόβος του παρόντος.
Το real-time leadership δεν είναι “γρήγορη” ηγεσία αλλά αληθινή ηγεσία. Η στιγμή που ο χρόνος σταματά και ο εαυτός εμφανίζεται. Ο Rollo May, ο φημισμένος υπαρξιακός ψυχολόγος, έγραφε ότι το θάρρος δεν είναι η απουσία φόβου αλλά η ικανότητα να προχωράς μέσα του.
Με τον ίδιο τρόπο και ο ηγέτης: Δεν εξαλείφει τις αβεβαιότητες, αλλά παραμένει σε σχέση μαζί τους. Στη σιωπή πριν από την απόφαση, στο βλέμμα του άλλου, στο σημείο όπου η λογική παύει και η διαίσθηση αναλαμβάνει.
Λίγες Πρακτικές Κατευθύνσεις
- Πριν δράσεις, ρώτα: “αυτό που κάνω είναι αντίδραση ή επιλογή;”
- Όταν λες “δεν υπάρχει χρόνος”, δοκίμασε να αφαιρέσεις κάτι, όχι να προσθέσεις.
- Όταν λες “δεν υπάρχει ελπίδα”, μίλησε σε κάποιον. Η φωνή είναι η αρχή της παρουσίας.
- Όταν λες “δεν υπάρχει ανάγκη”, ρώτα: “τι θα γινόταν αν υπήρχε;”
Η ηγεσία σε πραγματικό χρόνο δεν είναι προνόμιο των γενναίων αλλά πολύ περισσότερο αποτέλεσμα αυτοπαρατήρησης. Δεν χρειάζεται να “γίνεις καλύτερος”, χρειάζεται να είσαι παρών λίγο περισσότερο απ’ όσο αντέχεις.
Κάποιοι ηγέτες μετρούν τον χρόνο με KPIs. Οι άλλοι, με στιγμές αυθεντικής παρουσίας. Κι εκεί, χωρίς θόρυβο, ξεκινά η αληθινή μεταμόρφωση.